Jinoyat ishini yuritish chogida qamoqda saqlash tugrisida — o’zbekiston

Qonunchilik palatasi tomonidan 2011 yil 27 iyulda qabul qilingan
Senat tomonidan 2011 yil 26 avgustda maqullangan
1-bob. Umumiy qoidalar
1-modda. Ushbu Qonunning vazifalari
Ushbu Qonunning vazifalari jinoyat sodir etganlikda gumon qilinib ushlab turilgan shakhslarni va uziga nisbatan qamoqqa olish tarzidagi ehtiyot chorasi qullanilgan shakhslarni qamoqda saqlash tartibi hamda shart-sharoitlarini, ularning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari kafolatlarini belgilashdan iborat.
2-modda. Jinoyat ishini yuritish chogida qamoqda saqlash tugrisidagi qonun hujjatlari
Jinoyat ishini yuritish chogida qamoqda saqlash tugrisidagi qonun hujjatlari ushbu Qonun va boshqa qonun hujjatlaridan iboratdir.
Agar Uzbekiston Respublikasining khalqaro shartnomasida Uzbekiston Respublikasining jinoyat ishini yuritish chogida qamoqda saqlash tugrisidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilganidan boshqacha qoidalar belgilangan bulsa, khalqaro shartnoma qoidalari qullaniladi.
3-modda. Asosiy tushunchalar
Ushbu Qonunda quyidagi asosiy tushunchalar qullaniladi:
ushlab turilgan — jinoyat sodir etganlikda gumon qilinib, Uzbekiston Respublikasi Jinoyat-prosessual kodeksining 221-moddasida nazarda tutilgan asoslar buyicha ushlab turilgan shakhs;
qamoqqa olingan — Uzbekiston Respublikasi Jinoyat-prosessual kodeksining normalariga muvofiq uziga nisbatan qamoqqa olish tarzidagi ehtiyot chorasi qullanilgan gumon qilinuvchi yoki ayblanuvchi;
qamoqda saqlash — jinoyat sodir etganlikda gumon qilinib ushlab turilgan shakhslarni yokhud uziga nisbatan qamoqqa olish tarzidagi ehtiyot chorasi qullanilgan shakhslarni qamoqda saqlash.
4-modda. Qamoqda saqlashning asosiy prinsiplari
Qonuniylik, fuqarolarning qonun oldida tengligi, shakhsning shani va qadr-qimmatini hurmat qilish, fuqarolarning huquq hamda erkinliklarini muhofaza qilish, aybsizlik prezumpsiyasi qamoqda saqlashning asosiy prinsiplaridir.
5-modda. Qamoqda saqlash asoslari
Uzbekiston Respublikasi Jinoyat-prosessual kodeksining 225-moddasida nazarda tutilgan tartibda tuzilgan ushlab turish bayonnomasi ushlab turilganlarni qamoqda saqlashga asos buladi.
Sudning Uzbekiston Respublikasi Jinoyat-prosessual kodeksida nazarda tutilgan tartibda chiqargan qamoqqa olish tarzidagi ehtiyot chorasini qullash tugrisidagi qarori qamoqqa olinganlarni qamoqda saqlashga asos buladi.
6-modda. Qamoqda saqlash muddatlari
Qamoqda saqlash muddatlari Uzbekiston Respublikasining Jinoyat-prosessual kodeksida belgilanadi.
7-modda. Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning huquqiy holati
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlar ularning jinoyat sodir etishda aybdorligi qonunda nazarda tutilgan tartibda isbotlangunga va qonuniy kuchga kirgan sud hukmi bilan aniqlangunga qadar aybsiz hisoblanadi.
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlar qonunda nazarda tutilgan cheklashlar inobatga olingan holda, Uzbekiston Respublikasi fuqarolari uchun belgilangan huquqlarga, erkinliklarga ega buladi va majburiyatlarni bajaradi.
Uzbekiston Respublikasi hududida ushlab turilgan va qamoqqa olingan chet el fuqarolari, fuqaroligi bulmagan shakhslar Uzbekiston Respublikasi fuqarolari bilan teng ravishda huquqlardan, erkinliklardan foydalanadi hamda majburiyatlarni bajaradi, Uzbekiston Respublikasining qonuni va khalqaro shartnomalarida belgilangan hollar bundan mustasno.
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarni jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, etiqodi, shakhsiy va ijtimoiy mavqeiga kura kamsitishga yul quyilmaydi.
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarga nisbatan qiynoqlar hamda boshqa shafqatsiz, gayriinsoniy yoki inson qadr-qimmatini kamsituvchi tazyiqlar qullanilishiga yul quyilmaydi.
2-bob. Qamoqda saqlash joylari
8-modda. Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarni saqlash joylari
Ushlab turilganlar Uzbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi organlarining vaqtincha saqlash hibskhonalarida (bundan buyon matnda vaqtincha saqlash hibskhonalari deb yuritiladi) va Uzbekiston Respublikasi Milliy khavfsizlik khizmati organlarining tergov hibskhonalarida, ushlab turilgan harbiy khizmatchilar esa Uzbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlarining garnizon hamda qushin gauptvakhtalarida (bundan buyon matnda gauptvakhtalar deb yuritiladi) saqlanadi.
Ushlab turilganlarni ayrim joylarda istisno tarzida ushbu maqsadlar uchun makhsus moslashtirilgan binolarda, dengiz va daryo kemalarida esa makhsus ajratilgan kayutalarda saqlashga yul quyiladi.
Ushlab turilganlar qonunda belgilangan hollarda va tartibda jazoni ijro etish muassasalarida saqlanishi mumkin.
Qamoqqa olinganlar Uzbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi va Uzbekiston Respublikasi Milliy khavfsizlik khizmati organlarining tergov hibskhonalarida (bundan buyon matnda tergov hibskhonalari deb yuritiladi) saqlanadi.
Qamoqqa olinganlar qonunda belgilangan hollarda va tartibda vaqtincha saqlash hibskhonalarida hamda jazoni ijro etish muassasalarida, qamoqqa olingan harbiy khizmatchilar esa gauptvakhtalarda saqlanishi mumkin.
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlar qonunda belgilangan hollarda va tartibda davlat sogliqni saqlash tizimining tibbiy muassasalarida vaqtincha saqlanishi mumkin.
9-modda. Vaqtincha saqlash hibskhonalari
Vaqtincha saqlash hibskhonalari ushlab turilganlarni qamoqda saqlash uchun muljallangandir.
Qamoqqa olinganlar vaqtincha saqlash hibskhonalarida un sutkagacha saqlanishi mumkin. Qamoqqa olinganlarni tergov hibskhonasiga olisligi yoki lozim darajadagi qatnov yullari mavjud emasligi tufayli olib borishning imkoniyati bulmagan hollarda, bunday shakhslar vaqtincha saqlash hibskhonalarida tergovchining prokuror bilan kelishilgan qaroriga, shuningdek prokurorning qaroriga yokhud sudning ajrimiga kura uttiz sutkagacha saqlanishi mumkin.
Vaqtincha saqlash hibskhonalari Uzbekiston Respublikasi ichki ishlar vaziri tomonidan tashkil etiladi, qayta tashkil etiladi va tugatiladi.
10-modda. Tergov hibskhonalari
Tergov hibskhonalari qamoqqa olinganlarni qamoqda saqlash uchun muljallangandir.
Qonunda belgilangan hollarda hamda tartibda tergov hibskhonalarida ushlab turilganlar va mahkumlar ham saqlanishi mumkin.
Tergov hibskhonalari yuridik shakhslardir.
Tergov hibskhonalari Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tashkil etiladi, qayta tashkil etiladi va tugatiladi.
11-modda. Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarni saqlash uchun gauptvakhtalardan foydalanish
Ushlab turilgan va qamoqqa olingan harbiy khizmatchilar gauptvakhtalarda qonun hamda Uzbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlarida garnizon va qorovullik khizmatini tashkil etish hamda utash tartibini belgilovchi boshqa normativ-huquqiy hujjatlarda belgilangan tartib va shart-sharoitlarda saqlanadi.
Qamoqqa olingan harbiy khizmatchilar gauptvakhtalarda kupi bilan yigirma sutka, olis joylarda esa qamoqqa olish tarzidagi ehtiyot chorasining butun amal qilish muddati mobaynida saqlanishi mumkin. Harbiy khizmatchining gauptvakhtada saqlash muddati harbiy sudlar tomonidan ishning sudda kurib chiqilishi vaqtiga, lekin kupi bilan un besh sutkaga uzaytirilishi mumkin. Intizomiy qismga yuborishga hukm qilingan harbiy khizmatchilar sudning hukmi qonuniy kuchga kirguniga qadar gauptvakhtalarda saqlanishi mumkin.
12-modda. Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarni saqlash uchun tibbiy muassasalardan foydalanish
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarga ikhtisoslashtirilgan tibbiy yoki psikhiatriya yordami kursatilgan taqdirda, shuningdek qamoqqa olinganlarga nisbatan Uzbekiston Respublikasining Jinoyat-prosessual kodeksida nazarda tutilgan asoslar buyicha stasionar sud-tibbiy yoki sud-psikhiatriya ekspertizasi tayinlangan taqdirda, ular qonun hujjatlariga muvofiq davlat sogliqni saqlash tizimining tibbiy muassasalariga joylashtiriladi.
13-modda. Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarni saqlash uchun jazoni ijro etish muassasalaridan foydalanish
Jazoni ijro etish muassasalarida jazoni utayotgan, boshqa jinoyatni sodir etishda gumon qilinib ushlab turilgan mahkumlar shu muassasalarda, lekin jazoni utayotgan mahkumlardan ajratilgan holda vaqtincha saqlanishi mumkin. Ushbu maqsadda jazoni ijro etish muassasalarida ushlab turilganlar uchun makhsus kameralar jihozlanadi. Ushlab turilganlarni jazoni ijro etish muassasalarining karserlari va intizomiy hibskhonalarida saqlashga yul quyilmaydi.
Jazoni ijro etish muassasalarida jazoni utayotgan, boshqa jinoyat ishi yuritilishi munosabati bilan uziga nisbatan qamoqqa olish tarzidagi ehtiyot chorasi qullanilgan mahkumlar jazoni ijro etish muassasalaridagi ushbu maqsadlar uchun makhsus jihozlangan, tergov hibskhonalari rejimida ishlaydigan khonalarda saqlanishi mumkin. Qamoqqa olinganlarni jazoni ijro etish muassasalarida saqlash shart-sharoitlari qamoqqa olinganlarni tergov hibskhonalarida saqlash shart-sharoitlaridan farq qilmasligi kerak.
14-modda. Tergov hibskhonalaridan vaqtincha saqlash hibskhonalariga, jazoni ijro etish muassasalaridan tergov hibskhonalariga utkazish
Tergov harakatlarini bajarish yoki jinoyat ishlarini tergov hibskhonalari joylashgan aholi punktlari hududidan tashqarida sudda kurib chiqish zarur bulgan hollarda, qamoqqa olinganlarni mazkur harakatlarni amalga oshirish va sud majlislarini utkazish uchun har kuni olib borish imkoniyati bulmaganda ular tergov hibskhonalaridan vaqtincha saqlash hibskhonalariga utkazilishi, lekin bir oy mobaynida kupi bilan un sutkaga utkazilishi mumkin. Bunday utkazish uchun qamoqqa olinganni boshqa erga kuchirish tugrisidagi tergovchining, prokurorning qarori yokhud sudning ajrimi asos buladi.
Basharti mahkum boshqa jinoyat ishi buyicha guvoh yoki jabrlanuvchi bulsa, u sud hukmi qonuniy kuchga kirganidan keyin jazoni ijro etish muassasasidan tergov hibskhonasiga utkazilishi yoki tergov hibskhonasida qoldirilishi mumkin. Bu holda mahkum: Qoraqalpogiston Respublikasi prokurorining, viloyatlar, Toshkent shahar prokurorlarining, shuningdek ularga tenglashtirilgan prokurorlarning roziligi bilan uch oygacha muddatga, Uzbekiston Respublikasi Bosh prokurori yoki uning urinbosari roziligi bilan olti oygacha muddatga, sudning ajrimiga kura esa ish sudda kurib chiqilishi vaqtiga tergov hibskhonasida saqlanishi mumkin.
Boshqa tumanda (shaharda) turgan mahkum boshqa erga kuchirish tugrisidagi tergovchining prokuror bilan kelishilgan qaroriga, shuningdek prokurorning qaroriga yokhud sudning ajrimiga muvofiq boshqa erga utkaziladi. Mahkumni boshqa erga kuchirishni ijro etish Uzbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligining makhsus bulinmalari zimmasiga yuklanadi.
15-modda. Qamoqda saqlash joylarida rejimni taminlash
Qamoqda saqlash joylarida ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning huquqlari, erkinliklari hamda qonuniy manfaatlari ruyobga chiqarilishini, uz majburiyatlarini bajarishini, ularning ajratib quyilishini, alohida-alohida joylashtirilishini, shuningdek Uzbekiston Respublikasining Jinoyat-prosessual kodeksida nazarda tutilgan boshqa vazifalar bajarilishini taminlaydigan rejim urnatiladi.
Qamoqda saqlash joylarida rejimni taminlash qamoqda saqlash joylarining mamuriyati, shuningdek khodimlari zimmasiga yuklatiladi, ular uz khizmat vazifalarini bajarmaganligi yoki lozim darajada bajarmaganligi uchun qonunda belgilangan tartibda javobgar buladi.
16-modda. Qamoqda saqlash joylaridagi ichki tartib
Qamoqda saqlash joylarida rejimni taminlash maqsadida tegishincha Uzbekiston Respublikasi ichki ishlar vaziri, Uzbekiston Respublikasi Milliy khavfsizlik khizmati raisi yoki Uzbekiston Respublikasi mudofaa vaziri tomonidan qamoqda saqlash joylaridagi ichki tartib qoidalari (bundan buyon matnda ichki tartib qoidalari deb yuritiladi) tasdiqlanadi.
Khususan, qarang: Uzbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi tergov hibskhonalarining ichki tartib qoidalari (ruykhat raqami 2456, 13.05.2013 y.).
Ichki tartib qoidalarida:
ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarni qabul qilish hamda kameralarga joylashtirish;
qamoqda saqlash joylari hududiga kirishda va undan chiqishda shakhslarning ashyolari, kiyim-boshlari va poyabzallarini kuzdan kechirishdan utkazish, shuningdek kirayotgan hamda chiqib ketayotgan transport vositalarini kuzdan kechirish, taqiqlangan oziq-ovqat mahsulotlari, narsalar va moddalarni olib quyish;
ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarni shakhsiy tintuvdan utkazish, barmoq izlarini olish, fotosuratga olish, shuningdek ularning ashyolarini hamda ular saqlanayotgan khonalarni kuzdan kechirish;
ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlardan saqlash, tarqatish, istemol qilish hamda foydalanish taqiqlangan pullar, qimmatli qogozlarni hamda boshqa qimmatliklarni, oziq-ovqat mahsulotlari, narsalar va moddalarni olib quyish, shuningdek ularni saqlash;
ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning moddiy-maishiy taminoti;
ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning tibbiy-sanitariya taminoti;
qamoqqa olinganlarning oziq-ovqat mahsulotlari, eng zarur narsalar, darsliklar, qogoz va kanselyariya ashyolarini sotib olishi;
posilkalar, yuqlovlar, banderollarni qabul qilish hamda ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarga berish;
ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning khat-khabarlarni olishi va junatishi;
qamoqqa olinganlarning pul junatmalari olishi;
ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning har kungi sayrlarini utkazish;
ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning ushbu Qonunning 22-moddasida sanab utilgan shakhslar bilan uchrashuvlarini utkazish, shuningdek qamoqqa olinganning telefon orqali limitlangan suzlashuv huquqini amalga oshirish;
ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning diniy rasm-rusumlarni ado etishi;
ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning fuqarolik-huquqiy bitimlarda ishtirok etishi;
qamoqqa olinganlarning oilaviy munosabatlarda ishtirok etishi;
qamoqqa olinganlarni mehnatga jalb etish;
ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning arizalar, takliflar va shikoyatlar yuborishi;
ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning qamoqda saqlash joyining boshligi va u vakolat bergan shakhslar tomonidan shakhsan qabul qilinishi;
ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning tergov harakatlari va sud majlislarida ishtirok etishini taminlash;
qamoqda saqlash joylarida vafot etgan ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning jasadlarini berish;
ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarni qamoqdan ozod qilish tartibi belgilanadi.
Ushbu moddaning ikkinchi qismida kursatilgan normalardan tashqari, ichki tartib qoidalarida ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning qamoqda saqlash joylaridagi khulq-atvor qoidalari, tegishincha ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning yonida bulishi, saqlashi, posilkalar, yuqlovlar, banderollarda olishi hamda naqd pulsiz hisob-kitob buyicha sotib olishi mumkin bulgan oziq-ovqat mahsulotlarining, eng zarur narsalarning ruykhati va miqdori belgilanadi.
17-modda. Qamoqda saqlash joylarining khodimlari
Qamoqda saqlash joylarining khodimlari jumlasiga qamoqda saqlash joylarida rejimni taminlash majburiyatini bajarayotgan ichki ishlar organlarining oddiy askarlari, serjantlari va ofiserlari tarkibidagi shakhslar, Uzbekiston Respublikasi Milliy khavfsizlik khizmati hamda Uzbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlarining harbiy khizmatchilari kiradi.
Qamoqda saqlash joylarida rejimni taminlash majburiyatini bajarayotgan davrda dengiz va daryo kemalarining kapitanlari, shuningdek ular vakolat bergan shakhslar qamoqda saqlash joylarining khodimlari uchun ushbu Qonunda nazarda tutilgan majburiyatlarni bajaradi hamda huquqlardan foydalanadi.
3-bob. Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning huquqlari, shuningdek bu huquqlarni taminlash kafolatlari
18-modda. Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning huquqlari
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlar quyidagi huquqlarga ega:
uz huquqlari, erkinliklari va majburiyatlari, qamoqda saqlash joylaridagi rejim, khulq-atvor qoidalari, arizalar, takliflar va shikoyatlarni yuborish tartibi tugrisida akhborot olish;
qamoqda saqlash joyining boshligiga yoki u vakolat bergan shakhsga, shuningdek qamoqda saqlash joylarini nazorat qiluvchi yoki tekshiruvchi mansabdor shakhslarga shakhsan qabul qilish tugrisida iltimos bilan murojaat etish;
uzlarining saqlab turilishi qonuniyligi va asosliligi hamda uz huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari buzilganligi tugrisidagi masala yuzasidan shakhsan yoki himoyachi yokhud qonuniy vakil orqali arizalar va shikoyatlar bilan murojaat etish;
yozishmalar olib borish, uz tasarrufida qogoz va kanselyariya ashyolari bulishi;
shakhsiy khavfsizlik;
himoyachisi, qonuniy vakili, qarindoshlari va boshqa shakhslar bilan uchrashish;
jinoyat ishiga dakhldor yoki uz huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini ruyobga chiqarish masalalariga taalluqli hujjatlarni hamda yozuvlarni uzida saqlash, bundan gayrihuquqiy maqsadlarda foydalanilishi mumkin bulgan yokhud davlat siri yoki qonun bilan quriqlanadigan boshqa sirni tashkil etuvchi malumotlarni uz ichiga olgan hujjatlar va yozuvlar mustasno;
bepul ovqat, moddiy-maishiy va tibbiy-sanitariya taminoti olish, shu jumladan uzlarining tergov harakatlari va sud majlislarida ishtirok etishi davrida olish;
belgilangan tartibda dori vositalarini olish va saqlash;
posilkalar, yuqlovlar, banderollar olish;
tungi vaqtda sakkiz soat ukhlash, bu vaqtda ularni prosessual va boshqa harakatlarda ishtirok etishga jalb etish taqiqlanadi, Uzbekiston Respublikasining Jinoyat-prosessual kodeksida nazarda tutilgan hollar bundan mustasno;
kamida bir soat davom etadigan har kungi sayr etish;
shakhsiy kiyim-boshi, poyabzali va boshqa ashyolaridan, shuningdek ruykhati va miqdori ichki tartib qoidalarida belgilanadigan oziq-ovqat mahsulotlaridan, eng zarur narsalardan foydalanish;
qamoqda saqlash joyi kutubkhonasidagi qonun hujjatlari, adabiyotlar va davriy matbuot nashrlaridan foydalanish hamda mustaqil talim olish bilan shugullanish;
agar bu ichki tartib qoidalarini, shuningdek boshqa shakhslarning huquqlari va qonuniy manfaatlarini buzmasa, qamoqda saqlash joyi khonalarida diniy rasm-rusumlarni ado etish, qamoqda saqlash joyi kutubkhonasidagi diniy adabiyotlardan foydalanish, diniy ibodat narsalaridan foydalanish;
qamoqda saqlash joylari khodimlarining khushmuomalada bulishi;
fuqarolik-huquqiy bitimlarda ishtirok etish.
Ushlab turilgan va qamoqqa olingan ayollar ikki yoshga tulmagan bolalari uz yonida bulishiga haqlidir.
Qamoqqa olinganlar ushbu moddaning birinchi va ikkinchi qismlarida nazarda tutilgan huquqlardan tashqari quyidagi huquqlarga ham ega:
pul junatmalarini olish;
qamoqda saqlash joyi mamuriyati orqali oziq-ovqat mahsulotlari, eng zarur narsalar, darsliklar, qogoz va kanselyariya ashyolarini sotib olish;
qamoqda saqlash joyi kutubkhonasidagi stol ustida uynaladigan uyinlardan foydalanish;
zarurat bulganda, qamoqda saqlash joyi mamuriyatidan kiyishga rukhsat etilgan kiyim-bosh va poyabzal olish;
oilaviy munosabatlarda ishtirok etish.
Qamoqqa olinganlarga tegishli sharoitlar bulgan taqdirda, mehnat qilish imkoniyati beriladi.
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlar ushbu Qonunda belgilangan huquqlardan tashqari, Uzbekiston Respublikasining Jinoyat-prosessual kodeksida gumon qilinuvchi va ayblanuvchi uchun nazarda tutilgan huquqlarga ega buladi.
Jazoni ijro etish muassasalarida jazoni utayotgan mahkumlar boshqa jinoyat ishi yuritilishi munosabati bilan ularga nisbatan qamoqqa olish tarzidagi ehtiyot chorasi qullanilgan taqdirda, Uzbekiston Respublikasining Jinoyat-ijroiya kodeksida ular jazoni utayotgan jazoni ijro etish muassasasining rejim turi uchun belgilangan qoidalarga muvofiq posilkalar, yuqlovlar, banderollar olishga, oziq-ovqat mahsulotlarini, eng zarur narsalarni sotib olishga haqlidir.
19-modda. Arizalar, takliflar va shikoyatlar yuborish tartibi
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlar qamoqda saqlash joyi mamuriyatiga, davlat organlariga, fuqarolarning uzini uzi boshqarish organlari hamda jamoat birlashmalariga uz ona tilida yoki boshqa tilda arizalar, takliflar va shikoyatlar bilan murojaat etish hamda murojaat etilgan tilda belgilangan tartibda yozma javoblar olish huquqiga ega.
Arizalar, takliflar va shikoyatlar qamoqda saqlash joyi mamuriyati orqali yuboriladi, bundan ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarni shakhsan qabul qilish vaqtida qamoqda saqlash joylarining faoliyatini nazorat qiluvchi yoki tekshiruvchi mansabdor shakhslar tomonidan olingan murojaatlar mustasno.
Sud, prokuror, himoyachi, Uzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari buyicha vakili (ombudsman) yoki qamoqda saqlash joylarini tekshirish huquqiga ega bulgan boshqa davlat organlari nomiga, shuningdek jinoyat ishini yuritayotgan mansabdor shakhsga yoki organga yullangan arizalar, takliflar va shikoyatlar senzuradan utkazilmaydi hamda berilgan kundan keyingi ish kunidan kechiktirmay muhrlangan tarzda adresatga yuboriladi yoki topshiriladi. Boshqa davlat organlari va tashkilotlari nomiga yullangan arizalar, takliflar va shikoyatlar berilgan kundan keyingi ish kunidan kechiktirmay jinoyat ishini yuritayotgan mansabdor shakhsga yoki organga topshiriladi, ular tomonidan qarab chiqiladi hamda usha muddatda adresatga yuboriladi. Murojaat adresatga yuborilganligi tugrisidagi ilova khatning kuchirma nuskhasi ushlab turilganga yoki qamoqqa olinganga elon qilish uchun qamoqda saqlash joyiga yuboriladi.
Surishtiruvchi yoki tergovchining harakatlari va qarorlari ustidan berilgan shikoyatlar berilgan kundan keyingi ish kunidan kechiktirmay qamoqda saqlash joyi mamuriyati tomonidan tergov organining boshligiga yokhud prokurorga, prokurorning harakatlari va qarorlari ustidan berilgan shikoyatlar esa yuqori turuvchi prokurorga yuboriladi yoki topshiriladi.
Jinoyat ishi buyicha haqiqatni aniqlashga tusqinlik qilishi yokhud jinoyat sodir etilishiga kumaklashishi mumkin bulgan malumotlar kursatilgan, makhfiy yozuv, belgilar bilan yozilgan, davlat sirini yoki qonun bilan quriqlanadigan boshqa sirni uz ichiga olgan arizalar, takliflar va shikoyatlar adresatga yuborilmaydi hamda jinoyat ishini yuritayotgan mansabdor shakhsga yoki organga topshirilib, bu haqda ushlab turilgan yoki qamoqqa olingan, shuningdek prokuror yozma ravishda khabardor qilinadi.
Arizalar, takliflar va shikoyatlarga berilgan yozma javoblar, shuningdek ular junatilganligi tugrisidagi ilova khatlarning kuchirma nuskhalari ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarga tilkhat olib elon qilinadi hamda ularning shakhsiy hujjatlar yigmajildiga qushib quyiladi.
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarni uz huquqlari, erkinliklari hamda qonuniy manfaatlari buzilganligi haqidagi arizalar va shikoyatlar bilan murojaat etganligi uchun har qanday shaklda taqib qilish taqiqlanadi.
20-modda. Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning qarindoshlari hamda boshqa shakhslar bilan yozishmalari
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlar qarindoshlari hamda boshqa shakhslar bilan yozishmalar olib borish huquqiga ega. Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning khat-khabarlarini junatish ularning uz mablaglari hisobidan amalga oshiriladi.
Ushlab turilganning, qamoqqa olinganning yozishmalari qamoqda saqlash joyining mamuriyati orqali amalga oshiriladi hamda senzuradan utkaziladi. Senzura qamoqda saqlash joyining mamuriyati tomonidan, zarur bulgan taqdirda esa jinoyat ishini yuritayotgan mansabdor shakhs yoki organ tomonidan amalga oshiriladi.
Ushlab turilganning, qamoqqa olinganning jinoyat ishi buyicha haqiqatni aniqlashga tusqinlik qilishi yokhud jinoyat sodir etilishiga kumaklashishi mumkin bulgan malumotlar kursatilgan, makhfiy yozuv, belgilar bilan yozilgan, davlat sirini yoki qonun bilan quriqlanadigan boshqa sirni uz ichiga olgan khat-khabari adresatga junatilmaydi, ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarga berilmaydi hamda jinoyat ishini yuritayotgan mansabdor shakhsga yoki organga topshiriladi. Bu haqda prokuror yozma ravishda khabardor qilinadi.
Khat-khabarni ushlab turilganlarga yoki qamoqqa olinganlarga topshirish va adresatlarga junatish khat-khabar kelib tushgan yokhud u junatishga topshirilgan kundan etiboran uch kunlik muddatda qamoqda saqlash joyi mamuriyati tomonidan amalga oshiriladi.
Ushlab turilganning yoki qamoqqa olinganning yaqin qarindoshi vafot etganligi, ogir kasalligi, ushlab turilganning yoki qamoqqa olinganning oilasi yokhud yaqin qarindoshlariga moddiy zarar etkazgan tabiiy ofat haqidagi malumotlar, shuningdek boshqa shunga ukhshash malumotlar olinganidan keyin darhol adresatga malum qilinadi.
Turli qamoqda saqlash joylaridagi ushlab turilganlar, qamoqqa olinganlar urtasidagi yoki ushlab turilganlar, qamoqqa olinganlarning ozodlikdan mahrum etish joylarida saqlanayotgan mahkumlar bilan yozishmalari faqat qarindoshlar urtasida amalga oshirilishi mumkin.
Qamoqda saqlash joyidan ketgan ushlab turilganning yoki qamoqqa olinganning nomiga kelgan khatlar olinganidan keyin uch kunlik muddatdan kechiktirmay qamoqda saqlash joyining mamuriyati tomonidan u ketgan joyga junatiladi.
21-modda. Shakhsiy khavfsizlik huquqi
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlar shakhsiy khavfsizlik huquqiga ega.
Ushlab turilganning yoki qamoqqa olinganning hayoti va sogligiga tahdid yokhud unga nisbatan shakhsga qarshi jinoyatlar sodir etilishi tahdidi yuzaga kelganda qamoqda saqlash joyining khodimlari darhol uning shakhsiy khavfsizligini taminlash choralarini kurishi shart.
Qamoqda saqlash joyining boshligi ushlab turilganlarning, qamoqqa olinganlarning shakhsiy khavfsizligini taminlash buyicha zarur choralar kuradi.
22-modda. Ushlab turilganning yoki qamoqqa olinganning himoyachisi, qonuniy vakili, qarindoshlari va boshqa shakhslar bilan uchrashuvlari
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarga himoyachisi, qonuniy vakili, qarindoshlari hamda boshqa shakhslar bilan uchrashuvlar beriladi. Himoyachi va qonuniy vakil bilan moneliksiz va kholi uchrashuvlar ularning soni hamda davom etish muddati cheklanmagan holda beriladi, Uzbekiston Respublikasi Jinoyat-prosessual kodeksining 230-moddasi ikkinchi qismida nazarda tutilgan hollar bundan mustasno.
Ushlab turilganga jinoyat ishini yuritayotgan mansabdor shakhsning yoki organning yozma rukhsati asosida qarindoshlari va boshqa shakhslar bilan oyiga davom etish muddati ikki soatgacha bulgan bitta uchrashuv, qamoqqa olinganga esa har birining davom etish muddati ikki soatgacha bulgan kupi bilan ikkita uchrashuv (shu jumladan ushlab turilgan davrida berilgan uchrashuv) berilishi mumkin.
Ushlab turilgan, qamoqqa olingan bilan uchrashuvlar quyidagilarga beriladi:
advokatga — u advokat guvohnomasini va uzining muayyan ishni yuritishga bulgan vakolatini tasdiqlovchi orderni kursatganda;
himoyachi sifatida ishtirok etayotgan yaqin qarindoshiga yoki qonuniy vakiliga — uning ishda himoyachi sifatida ishtirok etishiga yul quyish tugrisida surishtiruvchi, tergovchining qarorini yoki sudning ajrimini va uz shakhsini tasdiqlovchi hujjatni kursatganda;
qonuniy vakilga — uning ishda qonuniy vakil sifatida ishtirok etishiga yul quyish tugrisida surishtiruvchining, tergovchining qarorini yoki sudning ajrimini va uz shakhsini tasdiqlovchi hujjatni kursatganda;
qarindoshga yoki boshqa shakhsga — jinoyat ishini yuritayotgan mansabdor shakhsning yoki organning yozma rukhsatini va uz shakhsini tasdiqlovchi hujjatni kursatganda.
Ushbu moddaning uchinchi qismida sanab utilgan shakhslardan boshqa hujjatlarni talab qilib olish taqiqlanadi.
Ushlab turilganning yoki qamoqqa olinganning uz himoyachisi va qonuniy vakili bilan uchrashuvlari qamoqda saqlash joyining khodimi ularni kurib turadigan, lekin eshitmaydigan sharoitlarda utkazilishi mumkin.
Qarindoshlar va boshqa shakhslar bilan uchrashuvlar qamoqda saqlash joylari khodimlarining nazorati ostida amalga oshiriladi hamda ushlab turilganga yoki qamoqqa olinganga taqiqlangan oziq-ovqat mahsulotlari, narsalar va moddalarni topshirishga yokhud jinoyat ishi buyicha haqiqatni aniqlashga tusqinlik qilishi yoki jinoyat sodir etilishiga kumaklashishi mumkin bulgan, shuningdek qamoqda saqlash joylaridagi rejimga taalluqli malumotlarni shartli imo-ishoralar yordamida yokhud qamoqda saqlash joylarining khodimlariga tushunarsiz tilda topshirishga urinilgan taqdirda muddatidan ilgari tukhtatib quyiladi.
Himoyachilar, qonuniy vakillar, qarindoshlar va boshqa shakhslarga uchrashuvlar berilganda, ularning yonida aloqa vositalari, shakhsiy kompyuter, fotoapparatlar, videokameralarning va ovoz yozish qurilmalarining bulishi taqiqlanadi.
Qarindoshlar va boshqa shakhslar bilan uchrashuv huquqini amalga oshirish imkoniyati bulmagan hollarda (qarindoshlar va boshqa shakhslar kelishining moddiy va boshqa qiyinchiliklari, ularning kasalligi va hokazo), qamoqqa olinganga u saqlanayotgan joyning tekhnik imkoniyatlari bulganda uning shakhsiy hisobvaragidagi mablaglar hisobidan telefon orqali limitlangan suzlashuv huquqi berilishi mumkin.
23-modda. Uzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Inson huquqlari buyicha vakilining (ombudsmanning) qamoqda saqlash joylariga borishi
Uzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari buyicha vakili (ombudsman) qamoqda saqlash joylariga moneliksiz kirish, shuningdek ushlab turilgan yoki qamoqqa olingan bilan uchrashuv va suhbatlar utkazish huquqiga ega.
Qamoqda saqlash joyining mamuriyati Uzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari buyicha vakiliga (ombudsmanga) ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlar bilan moneliksiz va kholi uchrashuvi hamda suhbati uchun zarur shart-sharoitlarni taminlashi shart.
Uzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari buyicha vakilining (ombudsmanning) ushlab turilgan va qamoqqa olingan bilan uchrashuvlari va suhbatlari qamoqda saqlash joyi khodimlari ularni kurib turadigan, lekin eshitmaydigan sharoitlarda kholi utkaziladi.
24-modda. Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning ovqati
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlar ular organizmining normal yashashi uchun etarli bulgan bepul ovqat bilan taminlanadi.
Qamoqda saqlash joylaridagi ovqat normalari ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning sogligi holatiga hamda yoshiga, shuningdek qamoqqa olinganlar jalb etilishi mumkin bulgan ishning khususiyati va ogirligiga qarab Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.
Ushlab turilgan va qamoqqa olingan homilador ayollarga va yonida ikki yoshga tulmagan bolalari bor ayollarga, voyaga etmaganlarga, shuningdek bemorlarga, birinchi yoki ikkinchi guruh nogironlariga beriladigan ovqat oshirilgan normalarda belgilanadi.
25-modda. Oziq-ovqat mahsulotlari va eng zarur narsalarni sotib olish
Qamoqqa olinganlar ichki tartib qoidalarida belgilanadigan ruykhatga va miqdorga muvofiq uz shakhsiy hisobvaraqlaridagi mablaglari hisobidan oziq-ovqat mahsulotlari va eng zarur narsalarni naqd pulsiz hisob-kitob qilish yuli bilan sotib olish huquqiga ega.
26-modda. Moddiy-maishiy taminot
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarga qonun hujjatlarida belgilangan sanitariya, gigiena hamda yongin khavfsizligi talablariga javob beradigan maishiy sharoitlar yaratiladi.
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlar shakhsiy kiyim-boshi va poyabzalidan foydalanadi. Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarda zarur mablaglar bulmagan taqdirda ularning iltimosiga kura, Uzbekiston Respublikasi Davlat byudjeti mablaglari hisobidan ularga jinsi hamda iqlim sharoitlari inobatga olingan holda kiyib yurishga rukhsat etilgan mavsumiy kiyim-bosh va poyabzal beriladi.
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarga alohida yotoq joyi, kurpa-tushak, idishlar hamda ovqatlanish asboblari beriladi. Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarda zarur mablaglar mavjud bulmagan taqdirda, ularning iltimosiga kura, ularga yakka tartibdagi gigiena vositalari (kamida sovun, tish chyotkasi, tish pastasi yoki poroshogi), soqol oladigan asbob yoki shakhsiy gigiena vositalari (ayollar uchun) ham beriladi.
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlar saqlanadigan kameralar ventilyasiya jihozlariga hamda isitish tizimiga, shuningdek kuzga ziyon etkazmaydigan holda uqish yoki yozish uchun etarli tabiiy va suniy yoruglikka ega bulishi kerak. Kameralarning derazalari suniy ventilyasiya tizimi mavjudligidan qati nazar, toza havo kirishini taminlashi lozim.
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlar saqlanadigan kameralar radioeshittirish vositalari bilan jihozlanadi.
Qamoqqa olinganlarning chumilib-yuvinishi, choyshab va yostiqjildlarini almashtirish etti kunda kamida bir marta amalga oshiriladi.
Qamoqda saqlash joylarida bir kishiga tugri keladigan yashash maydonining normasi ikki yarim kvadrat metrdan, ayollar va voyaga etmaganlar uchun esa uch kvadrat metrdan kam bulmagan ulchamda belgilanadi. Ushlab turilgan va qamoqqa olingan bemorlar, shuningdek homilador ayollar va yonida ikki yoshga tulmagan bolalari bor ayollar saqlanadigan palatalarda (kameralarda) bir kishiga tugri keladigan yashash maydoni turt kvadrat metrdan kam bulmasligi lozim.
Qamoqda saqlash joylarida yashash maydoni normasi belgilangan tartibda tasdiqlangan sanitariya-gigiena va qurilish normalari hamda qoidalariga mos bulishi kerak.
27-modda. Tibbiy-sanitariya taminoti
Qamoqda saqlash joylarida davolash-profilaktika va sanitariya, epidemiyaga qarshi ishlar qonun hujjatlariga muvofiq tashkil etiladi va utkaziladi. Mazkur joylar mamuriyati ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning sogligini saqlashni taminlaydigan sanitariya-gigiena talablarini bajarishi shart.
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarga ikhtisoslashtirilgan tibbiy yoki psikhiatriya yordami kursatilishi zarur bulgan hollarda, shuningdek qamoqqa olinganlarga Uzbekiston Respublikasining Jinoyat-prosessual kodeksida nazarda tutilgan asoslar buyicha stasionar sud-tibbiy yokhud sud-psikhiatriya ekspertizasi tayinlangan taqdirda, ular davlat sogliqni saqlash tizimining tibbiy muassasalariga joylashtiriladi. Bunda ularni quriqlash va khulq-atvorini nazorat qilish taminlanadi. Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarni qamoqda saqlash joyi hududidan tashqariga olib chiqish jinoyat ishini yuritayotgan mansabdor shakhs yoki organ bilan kelishiladi. Ushlab turilgan va qamoqqa olinganga shoshilinch tibbiy yordam kursatish zarur bulganda ularni davlat sogliqni saqlash tizimining tibbiy muassasalariga olib chiqish qamoqda saqlash joyi boshligining yozma rukhsati bilan amalga oshirilib, keyinchalik jinoyat ishini yuritayotgan mansabdor shakhs yoki organ yozma ravishda khabardor qilinadi.
Ushlab turilgan yoki qamoqqa olingan qamoqda saqlash joylarida tan jarohatlari olganda qamoqda saqlash joylarining tibbiy khodimlari tomonidan kechiktirmasdan tibbiy guvohlantirish utkaziladi. Tibbiy guvohlantirish natijalari belgilangan tartibda qayd etiladi va jabrlanuvchiga malum qilinadi. Tibbiy guvohlantirish qamoqda saqlash joyi boshligining yokhud jinoyat ishini yuritayotgan mansabdor shakhsning yoki organning shakhsiy tashabbusiga yokhud ushlab turilganning yoki qamoqqa olinganning yokhud uning himoyachisining iltimosiga kura chiqarilgan qarori asosida davlat sogliqni saqlash tizimining tibbiy muassasalari khodimlari tomonidan amalga oshiriladi. Tibbiy guvohlantirishni utkazishning rad etilishi ustidan prokurorga shikoyat qilinishi mumkin.
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarga tibbiy yoki psikhiatriya yordami kursatish, dori vositalari berish, tibbiy guvohlantirish utkazish, sanitariya nazoratini tashkil etish va utkazish, shuningdek bunday shakhslarni tibbiy muassasalarda saqlash hamda davlat sogliqni saqlash tizimining tibbiy muassasalari khodimlarini ularga khizmat kursatishga jalb etish tartibi tegishincha Uzbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi, Uzbekiston Respublikasi Milliy khavfsizlik khizmati yoki Uzbekiston Respublikasi Mudofaa vazirligi tomonidan Uzbekiston Respublikasi Sogliqni saqlash vazirligi bilan kelishilgan holda belgilanadi.
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarga tibbiy khizmat kursatish Uzbekiston Respublikasi Davlat byudjeti mablaglari hisobidan amalga oshiriladi.
Ushlab turilgan yoki qamoqqa olingan ogir kasallikka chalingan yokhud u vafot etgan taqdirda, qamoqda saqlash joyining mamuriyati bu haqda uning yaqin qarindoshlariga, qonuniy vakiliga, jinoyat ishini yuritayotgan mansabdor shakhsga yoki organga va prokurorga darhol khabar qiladi. Ushlab turilganning yoki qamoqqa olinganning vafot etganligi fakti buyicha Uzbekiston Respublikasining Jinoyat-prosessual kodeksida nazarda tutilgan tartibda tergov oldi tekshiruvi utkaziladi.
Ushlab turilgan yoki qamoqqa olingan vafot etgan shakhsning jasadi sud-tibbiy ekspertizasidan utkazilganidan, shuningdek Uzbekiston Respublikasining Jinoyat-prosessual kodeksida nazarda tutilgan boshqa harakatlar bajarilganidan keyin vafot etgan shakhsning eri (khotini), ota-onasi, farzandlari va boshqa qarindoshlariga yoki qonuniy vakillariga yokhud dafn etishni amalga oshirish majburiyatini uz zimmasiga olgan boshqa shakhslarga topshiriladi. Ushlab turilgan yoki qamoqqa olingan vafot etgan shakhsning eri (khotini), ota-onasi, farzandlari va boshqa qarindoshlari yoki qonuniy vakillaridan yokhud dafn etishni amalga oshirish majburiyatini uz zimmasiga olgan boshqa shakhslardan jasadni berish tugrisida ariza tushmagan taqdirda, vafot etgan shakhsni dafn etish qonun hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi.
28-modda. Posilkalar, yuqlovlar, banderollar va pul junatmalarini olish
Qamoqqa olinganlarning bir oy mobaynida, ushlab turilganlarning ushlab turilgan davrida ogirligi pochta aloqasi khizmatlari kursatish qoidalarida belgilangan normalardan oshmaydigan bittadan posilka yoki banderol, shuningdek umumiy ogirligi un ikki kilogrammgacha bulgan oziq-ovqat mahsulotlaridan iborat ikkita yuqlov olishiga rukhsat etiladi.
Ushlab turilgan va qamoqqa olingan homilador ayollar va yonida ikki yoshga tulmagan bolalari bor ayollar, voyaga etmaganlar, shuningdek shifokorning yozma khulosasiga kura davolanishga hamda kuchaytirilgan ovqatga muhtoj deb topilgan bemorlar, birinchi yoki ikkinchi guruh nogironlari uchun yuqlovlarning soni va ogirligi cheklanmaydi.
Shifokorning yozma khulosasiga kura tavsiya etiladigan, ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlar tomonidan olinadigan dori vositalarining miqdori cheklanmaydi.
Qamoqqa olinganlar uz shakhsiy hisobvaraqlariga utkaziladigan pul junatmalarini olishi mumkin. Pul junatmalari tugrisida qamoqqa olingan, shuningdek jinoyat ishini yuritayotgan mansabdor shakhs yoki organ khabardor qilinadi.
Odamlar hayoti va sogligi uchun khavf tugdiradigan yoki jinoyat quroli sifatida yokhud ushlab turish, qamoqda saqlash maqsadlariga tusqinlik qilish uchun foydalanilishi mumkin bulgan oziq-ovqat mahsulotlari, narsalar va moddalarni ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarga berish taqiqlanadi.
Saqlanishi hamda foydalanilishi taqiqlangan oziq-ovqat mahsulotlari, narsalar va moddalarni kuzdan kechirishdan yashirish yoki ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarga berish, khuddi shuningdek ularga oziq-ovqat mahsulotlari, narsalar va moddalarni belgilangan ichki tartib qoidalarini buzgan holda berish qonun hujjatlariga muvofiq javobgarlikka sabab buladi.
29-modda. Ushlab turilganlarning, qamoqqa olinganlarning fuqarolik-huquqiy bitimlarda va oilaviy munosabatlarda ishtirok etishi
Ushlab turilganlar, qamoqqa olinganlar jinoyat ishini yuritayotgan mansabdor shakhsning yoki organning yozma rukhsati bilan va ichki tartib qoidalarida belgilangan tartibda uz vakillari orqali yokhud bevosita fuqarolik-huquqiy bitimlarda ishtirok etish huquqiga ega.
Qamoqqa olinganlar, agar ushbu Qonunga va boshqa qonun hujjatlariga zid bulmasa, nikoh tuzish hamda nikohdan ajralish, boshqa oilaviy munosabatlarda ishtirok etish huquqiga ega.
30-modda. Qamoqqa olinganlarni mehnatga jalb etish
Qamoqqa olinganlar tegishli sharoitlar mavjud bulganda qamoqda saqlash joyi hududida uz khohishlariga kura va jinoyat ishini yuritayotgan mansabdor shakhs yoki organning yozma rukhsati bilan mehnatga jalb etilishi mumkin.
Qamoqqa olinganlarning mehnat sharoiti qonun hujjatlarida belgilangan khavfsizlik, sanitariya va gigiena talablariga javob berishi kerak. Qamoqqa olinganlar uz mehnati uchun tegishli haq olishga haqlidir.
Oldingi tahrirga qarang.
Qamoqqa olinganlarning ish haqi qonun hujjatlarida Mehnatga haq tulash yagona tarif setkasining birinchi razryadi buyicha belgilangan miqdordan kam bulmasligi lozim va qonunda nazarda tutilgan chegirmalar qilinganidan keyin ularning shakhsiy hisobvaraqlariga utkaziladi.
(30-moddaning uchinchi qismi Uzbekiston Respublikasining 2012 yil 10 sentyabrdagi URQ-329-sonli Qonuni tahririda — UR QHT, 2012 y., 37-son, 421-modda)
Qamoqqa olinganlarni mehnatga jalb etish maqsadida tergov hibskhonalari qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda uz ishlab chiqarish faoliyatini amalga oshirishi mumkin.
Qamoqqa olinganlarning tergov hibskhonalaridagi ishlab chiqarish faoliyatidan olingan daromadlardan soliqlar va boshqa majburiy tulovlar tulanganidan keyin qamoqqa olinganlarni saqlash shart-sharoitlarini yakhshilash, shuningdek tergov hibskhonalarining ijtimoiy sohasini rivojlantirish uchun foydalaniladi.
31-modda. Homilador ayollarni va yonida ikki yoshga tulmagan bolalari bor ayollarni qamoqda saqlash khususiyatlari
Qamoqda saqlash joylarida homilador ayollar va yonida ikki yoshga tulmagan bolalari bor ayollar uchun yakhshilangan moddiy-maishiy sharoitlar yaratiladi, ikhtisoslashtirilgan tibbiy khizmat kursatish tashkil etiladi hamda ovqatning oshirilgan normalari belgilanadi.
Ushlab turilgan yoki qamoqqa olingan homilador ayollar tugish uchun davlat sogliqni saqlash tizimining tibbiy muassasalariga olib chiqiladi.
Homilador ayollarning va yonida ikki yoshga tulmagan bolalari bor ayollarning har kungi sayri kamida ikki soat davom etadigan qilib belgilanadi.
Zarur bulgan taqdirda, qamoqda saqlash joyining mamuriyati jinoyat ishini yuritayotgan mansabdor shakhsga yoki organga onaning roziligi bilan bolani qarindoshlariga yokhud boshqa shakhslarga yoki bolalar muassasasiga vaqtincha topshirish tugrisida iltimosnoma kiritishi mumkin. Jinoyat ishini yuritayotgan mansabdor shakhs yoki organ iltimosnomani olgach, Uzbekiston Respublikasi Jinoyat-prosessual kodeksining 218-moddasiga muvofiq homiylik qilish choralarini kuradi.
32-modda. Voyaga etmaganlarni qamoqda saqlash khususiyatlari
Qamoqda saqlash joylarida voyaga etmaganlar uchun yakhshilangan moddiy-maishiy sharoitlar yaratiladi va ovqatning oshirilgan normalari belgilanadi.
Voyaga etmaganlarning har kungi sayri kamida ikki soat davom etadigan qilib belgilanadi. Sayrlar vaqtida voyaga etmaganlarga jismoniy mashqlar va sport uyinlari uchun imkoniyat beriladi.
Ushlab turilgan, qamoqqa olingan voyaga etmaganlarga shart-sharoitlar mavjud bulganda, kinofilmlar namoyish etiladi, ular uchun telekursatuvlarni tomosha qilish tashkil etiladi, sport mashgulotlari va bush vaqtni utkazish uchun khonalar, shuningdek ochiq havoda sport maydonchalari jihozlanadi.
Ushlab turilgan, qamoqqa olingan voyaga etmaganlar bilan madaniy-tarbiyaviy ishlar utkaziladi.
Ushlab turilgan, qamoqqa olingan voyaga etmaganlarning posilkalar, yuqlovlar va banderollarda darsliklar hamda yozuv ashyolari olishiga, qamoqqa olingan voyaga etmaganlarning esa mazkur narsalarni qamoqda saqlash joyining mamuriyati orqali sotib olishiga ham rukhsat beriladi.
33-modda. Hujjatlarning kuchirma nuskhalarini topshirishni, shuningdek ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning tergov harakatlari hamda sud majlislarida ishtirok etishini taminlash
Qamoqda saqlash joyining mamuriyati qamoqqa olinganlarga ayblov khulosalarining, sud hukmlari, ajrimlarining kuchirma nuskhalarini ular kelib tushgan kunda tilkhat olinib topshirilishini taminlaydi, tilkhat kuchirma nuskha topshirilgan sana va vaqt kursatilgan holda sudga taqdim etiladi.
Qamoqda saqlash joyining mamuriyati surishtiruvchi, tergovchi, prokuror yoki sudning yozma kursatmasi buyicha quyidagilarni taminlaydi:
ushlab turilganlar, qamoqqa olinganlarni qamoqda saqlash joylariga qabul qilish va joylashtirish, shuningdek ularni belgilangan joyga junatish uchun soqchiga topshirishni;
qamoqda saqlash joyi hududida tergov va sud harakatlarini, ambulatoriya sud-psikhiatriya ekspertizasini hamda boshqa ekspertizalarni utkazish uchun jihozlangan khonalar berilishini.
Qamoqda saqlash joyining mamuriyati ushlab turilganlarni yoki qamoqqa olinganlarni boshqa tumanda (shaharda) joylashgan tergov hibskhonalariga utkazishni ushlab turilganlarni yoki qamoqqa olinganlarni boshqa erga kuchirish tugrisidagi tergovchining prokuror bilan kelishilgan qarori, shuningdek prokurorning qarori yokhud sudning ajrimi asosida amalga oshiradi.
4-bob. Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning majburiyatlari hamda moddiy javobgarligi
34-modda. Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning majburiyatlari
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlar:
ushbu Qonunda va ichki tartib qoidalarida belgilangan qamoqda saqlash tartibi va shart-sharoitlariga rioya etishi;
qamoqda saqlash joyi mamuriyatining qonuniy talablarini bajarishi, shuningdek qamoqda saqlash joylari khodimlarining va tartibni taminlovchi boshqa shakhslarning khizmat vazifalarini bajarishiga tusqinlik qilmasligi;
shakhsiy gigiena va sanitariya talablariga rioya etishi;
yongin khavfsizligi qoidalariga rioya etishi;
qamoqda saqlash joylarining mol-mulkiga ehtiyotkorlik bilan munosabatda bulishi;
kameralar va boshqa khonalarni navbat tartibida tozalab turishi;
boshqa shakhslarning shani va qadr-qimmatini kamsituvchi khatti-harakatlarni sodir etmasligi;
uz hayoti va sogligiga, shuningdek boshqa shakhslarning hayoti va sogligiga tahdid soluvchi khatti-harakatlarni qasddan sodir etmasligi shart.
Ushbu Qonunda belgilangan majburiyatlardan tashqari, ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning zimmasida Uzbekiston Respublikasining Jinoyat-prosessual kodeksida gumon qilinuvchi va ayblanuvchi uchun nazarda tutilgan majburiyatlar buladi.
35-modda. Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning moddiy javobgarligi
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlar qamoqda saqlash joyining mol-mulkiga uz khatti-harakatlari tufayli etkazilgan zarar uchun fuqarolik qonun hujjatlarida nazarda tutilgan miqdorlarda, agar zarar qamoqqa olinganning mehnat faoliyati jarayonida etkazilgan bulsa, mehnat tugrisidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan miqdorlarda moddiy javobgar buladi. Etkazilgan moddiy zarar miqdori qamoqda saqlash joyi boshligining qarori bilan belgilanadi. Mazkur qaror ushlab turilganga yoki qamoqqa olinganga tilkhat olinib elon qilinadi va yuqori turuvchi mansabdor shakhsga, prokurorga yoki sudga bu qaror ustidan shikoyat qilinishi mumkin.
Ushlab turilgan yoki qamoqqa olingan moddiy zararning urnini ikhtiyoriy ravishda qoplashni rad etgan taqdirda, bu zarar qonunga muvofiq sud tartibida undiriladi.
Etkazilgan moddiy zarar uchun notugri undirilgan summalar ushlab turilganga yoki qamoqqa olinganga qaytarilishi kerak.
Ushlab turilgan yoki qamoqqa olingan etkazgan moddiy zararning urni uning qarindoshlari yoki boshqa shakhslar tomonidan ularning roziligi bilan qoplanishi mumkin.
Mahkum jazoni ijro etish muassasasiga yuborilgan taqdirda, urni qoplanmagan moddiy zarar mazkur muassasa mamuriyati tomonidan mahkumning shakhsiy hisobvaragiga tushadigan mablaglar hisobidan undiriladi.
Ushlab turilgan yoki qamoqqa olingan qamoqdan ozod qilingan taqdirda, uning tomonidan urni qoplanmagan moddiy zarar qonunga muvofiq sud tartibida undirilishi mumkin.
5-bob. Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarga nisbatan qullaniladigan ragbatlantirish hamda intizomiy jazo choralari
36-modda. Ragbatlantirish choralari va ularning qullanilish tartibi
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarga nisbatan majburiyatlarini namunali bajarganlik, qamoqda saqlashning belgilangan tartibi va shart-sharoitlariga rioya etganlik uchun quyidagi ragbatlantirish choralari qullanilishi mumkin:
tashakkur elon qilish;
ilgari qullanilgan intizomiy jazoni muddatidan ilgari olib tashlash;
har kungi sayr vaqtini kupaytirish;
voyaga etmaganlarga qushimcha kinofilm namoyish etish, telekursatuvlar tomosha qilishni tashkil etish, sport mashgulotlari khonasiga qushimcha ravishda kirish, shuningdek bush vaqtni utkazishning boshqa shakllari uchun rukhsat berish.
Ragbatlantirish choralari qamoqda saqlash joyi boshligi yoki uning urnini bosuvchi shakhsning buyrugi bilan qullaniladi va ushlab turilganga yoki qamoqqa olinganga elon qilinadi. Ragbatlantirish choralari qullanilganligi tugrisida ushlab turilganning yoki qamoqqa olinganning shakhsiy hujjatlar yigmajildiga tegishli yozuv kiritiladi.
37-modda. Intizomiy jazo choralari va ularning qullanilish tartibi
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarga nisbatan belgilangan majburiyatlarni bajarmaganlik, qamoqda saqlash tartibi va shart-sharoitlarini, ajratib quyishni taminlash talablarini buzganlik uchun quyidagi intizomiy jazo choralari qullanilishi mumkin:
ogohlantirish;
hayfsan;
qamoqqa olinganlarni karserga yoki gauptvakhtadagi bir kishilik kameraga un sutkagacha, voyaga etmaganlarni esa karserga besh sutkagacha bulgan muddatga kiritib quyish.
Intizomiy jazo yozma shaklda beriladi. Intizomiy jazo qullanilganligi haqidagi materiallar ushlab turilganning yoki qamoqqa olinganning shakhsiy hujjatlar yigmajildiga qushib quyiladi.
Ushlab turilgandan yoki qamoqqa olingandan intizomiy jazo qullanilishidan oldin yozma tushuntirish olinadi, bunday tushuntirish berishdan bosh tortilgan hollarda esa tegishli dalolatnoma tuziladi.
Intizomiy jazoni qullash chogida qoidabuzarlik sodir etilgan holatlar, ushlab turilganning yoki qamoqqa olinganning khulq-atvori va shakhsiga oid sifatlar, ilgari intizomiy jazolar berilgan-berilmaganligi inobatga olinadi.
Intizomiy jazo qoidabuzarlik aniqlangan kundan etiboran un sutkadan kechiktirmay, qoidabuzarlik fakti yuzasidan tekshiruv utkazilgan taqdirda esa u tugagan kundan etiboran, lekin qoidabuzarlik sodir etilgan kundan etiboran ikki oydan kechiktirmay berilishi mumkin. Intizomiy jazo darhol qullaniladi, uni darhol qullash imkoniyati bulmagan taqdirda esa ushbu jazo berilgan kundan etiboran bir oydan kechiktirmay qullaniladi.
Intizomiy jazo qamoqda saqlash joyining boshligi yoki uning urnini bosuvchi shakhs tomonidan beriladi. Bir vaqtning uzida sodir etilgan bir nechta qoidabuzarlik uchun bitta intizomiy jazo qullaniladi. Bitta qoidabuzarlik uchun bir nechta intizomiy jazo qullash taqiqlanadi.
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlar yuqori turuvchi mansabdor shakhsga, prokurorga yoki sudga qullanilgan intizomiy jazo ustidan shikoyat qilish huquqiga ega. Shikoyat berish intizomiy jazoning ijro etilishini tukhtatib turmaydi.
38-modda. Karserga kiritib quyish tarzidagi intizomiy jazoning qullanilish khususiyatlari
Qamoqqa olinganlar quyidagilar uchun karserga kiritib quyilishi mumkin:
qamoqda saqlanayotgan boshqa shakhslarga zulm qilganlik va ularni haqorat qilganlik;
qamoqda saqlash joylari khodimlarining yoki boshqa shakhslarning qonuniy talablariga itoat etmaganlik yokhud ularni haqorat qilganlik;
ajratib quyishni taminlash talablarini bir necha marta buzganlik;
Uzbekiston Respublikasi Mamuriy javobgarlik tugrisidagi kodeksining tasir doirasiga tushadigan huquqbuzarlik sodir etganlik;
ushbu Qonunda va ichki tartib qoidalarida taqiqlangan narsalarni va moddalarni saqlaganlik, tarqatganlik, istemol qilganlik hamda ulardan foydalanganlik uchun.
Karserga kiritib quyish tarzidagi intizomiy jazo ilgari ogohlantirish yoki hayfsan tarzidagi ikkita va undan ortiq intizomiy jazo qullanilgan qamoqqa olinganlarga nisbatan ham qullanilishi mumkin.
Karserga kiritib quyish tarzidagi intizomiy jazo homilador ayollarga va yonida ikki yoshga tulmagan bolalari bor ayollarga, shuningdek birinchi guruh nogironlariga nisbatan qullanilishi mumkin emas.
Karserga kiritib quyish qamoqda saqlash joyi boshligining qarori va shifokorning qamoqqa olinganning sogligi holatiga kura karserda turishi mumkinligi haqidagi yozma khulosasi asosida amalga oshiriladi.
Qamoqda saqlash joyining boshligi tibbiy kursatuvlarni inobatga olgan holda karserga kiritib quyish tarzidagi intizomiy jazoning ijrosini kechiktirish, karserda saqlash muddatini qisqartirish yoki qamoqqa olinganni karserdan muddatidan ilgari ozod qilish huquqiga ega.
Agar qamoqqa olingan kechiktirish davrida yangi qoidabuzarlik sodir etmagan bulsa, u karserga kiritib quyish tarzidagi intizomiy jazodan ozod qilinishi mumkin.
Yuqori turuvchi mansabdor shakhs, prokuror yoki sud karserga kiritib quyish tarzidagi intizomiy jazo asossiz yokhud u sodir etilgan qoidabuzarlikka nomutanosib bulgan hollarda intizomiy jazoni engillashtirish yoki bekor qilish huquqiga ega.
Ushbu moddaning qoidalari qamoqqa olingan harbiy khizmatchilarni intizomiy jazo sifatida gauptvakhtalardagi bir kishilik kameraga kiritib quyishda ham qullaniladi.
39-modda. Karserda saqlash shart-sharoitlari
Karserda qamoqqa olinganlarni yakka saqlash belgilanadi.
Karserda qamoqqa olinganlar yotish uchun alohida joy va kurpa-tushak bilan faqat tungi ukhlash vaqti uchun taminlanadi.
Karserda saqlash vaqtida qamoqqa olinganlarning yozishmalari, himoyachi, qonuniy vakil bilan uchrashuvlardan tashqari uchrashuvlari, shuningdek oziq-ovqat mahsulotlari va eng zarur narsalarni sotib olishi, posilkalar, yuqlovlar hamda banderollar olishi, stol ustida uynaladigan uyinlar, kitoblar va davriy matbuot nashrlaridan foydalanishi taqiqlanadi. Posilkalar, yuqlovlar hamda banderollar qamoqqa olinganlarga ularning karserda bulish muddati tugaganidan keyin topshiriladi.
Karserda saqlanayotgan qamoqqa olinganlar har kuni bir soat davom etadigan sayrdan foydalanish huquqiga ega.
Karserda saqlanayotgan qamoqqa olinganlarga nisbatan ushbu moddada nazarda tutilmagan cheklashlarga yul quyilmaydi.
6-bob. Qamoqda saqlash joylarida ajratib quyishni, quriqlashni va nazoratni taminlash
40-modda. Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning ajratib quyilishini taminlash talablari
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlar ushbu Qonunning 41-moddasida nazarda tutilgan alohida-alohida joylashtirish talablariga muvofiq umumiy kameralarda saqlanadi.
Agar qamoqqa olinganlar Uzbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksi 15-moddasining turtinchi va beshinchi qismlarida nazarda tutilgan ogir va uta ogir jinoyatlarni sodir etishda ayblanayotgan bulsa, prokurorning qaroriga yoki sudning ajrimiga kura tergov hibskhonasining bir kishilik kamerasida qamoqda saqlab turilishi mumkin. Bu chora voyaga etmaganlarga, oltmish yoshdan oshgan shakhslarga, shifokorning yozma khulosasi bilan tasdiqlangan ogir kasallarga va ruhiy kasallikka chalingan shakhslarga nisbatan qullanilmaydi.
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarni bir kishilik kameralarga joylashtirishga qamoqda saqlash joyi boshligining prokuror bilan kelishilgan asoslantirilgan qaroriga kura:
ushbu Qonunning 41-moddasida nazarda tutilgan alohida-alohida joylashtirish talablariga rioya etilishini taminlashning boshqa imkoniyati mavjud bulmaganda;
ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning shakhsiy khavfsizligini taminlash manfaatlarini kuzlab;
ushlab turilganning yoki qamoqqa olinganning yakka saqlash tugrisidagi yozma arizasiga binoan;
ushlab turilganni yoki qamoqqa olinganni, agar kunduzi umumiy kamerada saqlanayotgan bulsa, tungi vaqtda bir kishilik kameraga joylashtirish zarur bulganda;
ushlab turilganlarning yoki qamoqqa olinganlarning ajratib quyilishini taminlash talab qilingan boshqa hollarda ham yul quyiladi.
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning qamoqda saqlash joylarining boshqa kameralarida yoki uzga khonalarida saqlanayotgan ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlar bilan suzlashishiga, ularga biron-bir narsa berishiga hamda ular bilan yozishmalar olib borilishiga yul quyilmaydi.
Ajratib quyishni taminlashga doir talablarga ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarni qamoqda saqlash joylari hududidan tashqariga kuchirishda ham rioya etilishi kerak.
41-modda. Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarni kameralarda alohida-alohida joylashtirish
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarni kameralarda alohida-alohida joylashtirish ularning shakhsini va psikhologik jihatdan mosligini hisobga olgan holda amalga oshiriladi. Chekuvchilar imkoni boricha chekmaydiganlardan alohida joylashtiriladi.
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlar quyidagi talablarga rioya etilgan holda bir-biridan alohida saqlanadi va kameralarga joylashtiriladi:
erkaklar ayollardan alohida saqlanadi;
voyaga etmaganlar katta yoshlilardan alohida saqlanadi. Alohida hollarda prokurorning roziligi bilan, voyaga etmaganlar saqlanayotgan kameralarda ijtimoiy khavfi katta bulmagan jinoyatlarni yoki uncha ogir bulmagan jinoyatlarni sodir etganlik uchun jinoiy javobgarlikka birinchi marta tortilayotgan, ijobiy tavsifga ega katta yoshlilarni saqlashga yul quyiladi;
jinoiy javobgarlikka birinchi marta tortilayotgan shakhslar ilgari ozodlikdan mahrum etish joylarida saqlangan shakhslardan alohida saqlanadi.
Jinoyat ishini yuritayotgan mansabdor shakhsning yoki organning yozma kursatmasi bulganda, bitta jinoyat ishi buyicha yokhud bir nechta uzaro bogliq jinoyat ishlari buyicha ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlar ham alohida-alohida saqlanadi.
Quyidagilar boshqa ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlardan alohida saqlanadi:
chet el fuqarolari va fuqaroligi bulmagan shakhslar;
sudya, huquqni muhofaza qiluvchi organlar khodimi, advokat bulib ishlagan yoki ishlayotgan shakhslar;
uta ogir jinoyatlarni sodir etganlikda gumon qilinayotganlar yoki ayblanayotganlar;
uta khavfli residivistlar;
mahkumlar;
hayoti va sogligiga boshqa ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlar tomonidan khavf tugilgan ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlar qamoqda saqlash joyi boshligining yoki uning urinini bosuvchi shakhsning qaroriga kura yokhud jinoyat ishini yuritayotgan mansabdor shakhsning yoki organning yozma kursatmasiga kura;
yuqumli kasalliklarga chalingan yoki alohida tibbiy parvarish va kuzatuvga muhtoj bulgan bemorlar.
42-modda. Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarni quriqlash hamda nazorat qilish
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlar qamoqda saqlash joylarida quriqlanadi hamda nazorat ostida buladi va mazkur joylar hududida sogchi nazorati ostida yoki qamoqda saqlash joylari khodimlarining kuzatuvida yuradi.
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlar shakhsiy tintuv qilinadi, ularning barmoq izlari hamda fotosurati olinadi. Ular joylashtirilgan khonalar tintuv qilinadi, ularning yonidagi ashyolari hamda nomiga kelgan posilkalar, yuqlovlar va banderollar esa kuzdan kechiriladi.
Qamoqqa olinganlardan olib quyilgan pullar ularning shakhsiy hisobvaragiga utkaziladi, qimmatli qogozlar va boshqa qimmatliklar esa saqlash uchun topshiriladi. Ushlab turilganlardan olib quyilgan pullar qimmatli qogozlar va boshqa qimmatliklar bilan birga saqlash uchun topshiriladi. Ushlab turilgan yoki qamoqqa olingan qamoqda saqlash joyiga kelganida yashirgan, shuningdek u qamoqda saqlash joyida bulgan davrida undan topib olingan pullar, qimmatli qogozlar va boshqa qimmatliklar qamoqda saqlash joyi boshligining prokuror bilan kelishilgan asoslantirilgan qaroriga kura davlat daromadiga utkaziladi.
Taqiqlangan oziq-ovqat mahsulotlari, narsalar va moddalar saqlash uchun topshiriladi yoki tegishli muassasalarga beriladi yokhud qamoqda saqlash joyi boshligining asoslantirilgan qaroriga kura yuq qilib tashlanib, bu haqda tegishli dalolatnoma tuziladi.
Sanitariya ishlovidan utkazish chogida ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarni nazorat qilish hamda shakhsiy tintuv qilish qamoqda saqlash joyining ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlar bilan bir jinsda bulgan khodimlari tomonidan amalga oshiriladi.
Shakhslarni taqiqlangan oziq-ovqat mahsulotlari, narsalar va moddalarni olib utishga urinishda gumon qilish uchun etarli asoslar bulsa, qamoqda saqlash joylarining khodimlari bunday joylar hududiga kirish va chiqish joyida shakhslarning ashyolari, kiyim-boshlari hamda poyabzallarini, shuningdek kirib kelayotgan hamda chiqib ketayotgan transport vositalarini kuzdan kechirishdan utkazishga, taqiqlangan oziq-ovqat mahsulotlari, narsalar va moddalarni olib quyishga haqlidir.
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarga nisbatan jinoyat ishlarini yuritayotgan shakhslarning, advokatlarning, shuningdek qamoqda saqlash joylarini nazorat qiluvchi va tekshiruvchi mansabdor shakhslarning ashyolari, kiyim-boshlari va poyabzallari kuzdan kechirilmaydi. Mazkur shakhslar kelganda, uqotar qurol hamda boshqa taqiqlangan vositalar va narsalarni qamoqda saqlash joyining navbatchilik qismiga topshirishi shart.
43-modda. Nazorat qilish va tekshiruvning tekhnik vositalari
Qamoqda saqlash joylarida qamoqdan qochish va boshqa jinoyatlarning, ichki tartib qoidalari buzilishlarining oldini olish, ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning khulq-atvori tugrisida zarur akhborot olish uchun nazorat qilish va tekshiruvning audiovizual, elektron vositalaridan hamda boshqa tekhnik vositalaridan foydalaniladi.
Qamoqda saqlash joyining mamuriyati nazorat qilish va tekshiruvning tekhnik vositalari qullanilayotganligi haqida ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarni khabardor etishi shart.
Nazorat qilish va tekshiruvning tekhnik vositalari ruykhati, ulardan foydalanish tartibi tegishincha Uzbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi, Uzbekiston Respublikasi Milliy khavfsizlik khizmati yoki Uzbekiston Respublikasi Mudofaa vazirligi tomonidan belgilanadi.
44-modda. Ushlab turilgan yoki qamoqqa olingan ovqat eyishdan bosh tortgan taqdirda kuriladigan choralar
Ushlab turilgan yoki qamoqqa olingan ovqat eyishdan bosh tortganligi fakti aniqlanganda qamoqda saqlash joyining boshligi yokhud uning urnini bosuvchi shakhs jinoyat ishini yuritayotgan mansabdor shakhsni yoki organni, shuningdek prokurorni bu haqda khabardor qilishi shart.
Ovqat eyishdan bosh tortayotgan ushlab turilgan yoki qamoqqa olingan imkoni boricha boshqa ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlardan alohida saqlanadi hamda tibbiy khodimning kuzatuvi ostida buladi.
Ovqat eyishdan bosh tortayotgan ushlab turilganning yoki qamoqqa olinganning sogligini saqlab turishga qaratilgan majburiy tusdagi choralar (suniy va majburiy ovqatlantirish), agar uning hayoti yokhud sogligiga khavf tugilsa, shifokorning yozma khulosasi asosida hamda tibbiy khodim ishtirokida amalga oshiriladi.
Ushlab turilganning yoki qamoqqa olinganning ovqat eyishdan bosh tortishi uning boshqa qamoqda saqlash joylariga utkazilishiga yokhud tergov harakatlari va sud majlislarida ishtirok etish uchun quriqlab borilishiga tusqinlik qilmaydi. Zarurat bulganda, ushlab turilganni yoki qamoqqa olinganni boshqa erga kuchirish yoki quriqlab borish tibbiy khodim kuzatuvida amalga oshiriladi.
45-modda. Jismoniy kuch ishlatish, tinchlantirish kuylagini, makhsus vositalar, gazli, shikastlantiruvchi va uqotar qurolni qullash shartlari
Qamoqda saqlash joylarining khodimlari yoki ichki ishlar organlarining, Uzbekiston Respublikasi Milliy khavfsizlik khizmatining va Uzbekiston Respublikasi Mudofaa vazirligining boshqa khodimlari tomonidan jismoniy kuch ishlatish, tinchlantirish kuylagini, makhsus vositalar, gazli, shikastlantiruvchi va uqotar qurolni qullashga faqat qonunda nazarda tutilgan asoslar hamda hollarda yul quyiladi.
Jismoniy kuch ishlatish, tinchlantirish kuylagini, makhsus vositalar, gazli, shikastlantiruvchi va uqotar qurolni qullash ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarga azob-uqubat etkazilishiga olib bormasligi, shuningdek shafqatsiz, gayriinsoniy yoki inson qadr-qimmatini kamsituvchi tazyiqlar bilan amalga oshirilmasligi lozim. Uqotar qurolni qullash, shuningdek ushlab turilganlarning yoki qamoqqa olinganlarning hayoti va sogligiga jismoniy kuch ishlatish, makhsus vositalar yokhud gazli, shikastlantiruvchi qurolni qullash natijasida zarar etkazilgan har bir holat tugrisida prokurorga khabar qilinadi.
46-modda. Jismoniy kuch ishlatish
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning jinoyatlari yoki boshqa huquqbuzarliklariga barham berish maqsadida, shuningdek ularning qamoqda saqlash joylari khodimlarining qonuniy talablariga qarshilik kursatishini bartaraf etish uchun, agar qonuniy talablarning ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlar tomonidan bajarilishini jismoniy kuch ishlatmay boshqa usullar bilan taminlashning iloji bulmasa, ularga nisbatan jismoniy kuch ishlatilishi mumkin.
47-modda. Tinchlantirish kuylagini qullash
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarga nisbatan, agar ular jazavaga tushsa, tinchlantirish kuylagini qullashga yul quyiladi.
Tinchlantirish kuylagi tibbiy khodim ishtirokida qullaniladi hamda uni qullashning davomiyligi ikki soatdan oshmasligi kerak.
Tinchlantirish kuylagi ushlab turilgan va qamoqqa olingan voyaga etmaganlar hamda ayollarga nisbatan qullanilmaydi.
48-modda. Makhsus vositalar, gazli va shikastlantiruvchi qurolni qullash
Ushlab turilganlarning yoki qamoqqa olinganlarning gayrihuquqiy khatti-harakatlariga, shuningdek uziga uzi zarar etkazishiga barham berish maqsadida ularga nisbatan makhsus vositalar qullanilishi mumkin.
Makhsus vositalarga rezina tayoqlar, qulkishanlar yoki boshqa boglash vositalari, khizmat itlari, kuzdan yosh oqizuvchi moddalar, chalgitma tasir kursatuvchi nur-tovush moslamalari, tusiq-govlarni bartaraf etuvchi vositalar, suv bilan zarba beruvchi va zirhli mashinalar, khonalarni ochish, transport vositalarini majburiy tukhtatish moslamalari hamda qonunda nazarda tutilgan boshqa vositalar kiradi.
Makhsus vositalar quyidagi hollarda qullaniladi:
ushlab turilganlarning yoki qamoqqa olinganlarning qamoqda saqlash joylari khodimlariga, boshqa ushlab turilganlarga yoki qamoqqa olinganlarga va uzga shakhslarga hujumini daf etishda;
ushlab turilganlar yoki qamoqqa olinganlar tomonidan sodir etilgan ommaviy tartibsizliklarga, jamoat tartibini guruh bulib buzishlarga barham berishda;
qamoqda saqlash joylarining khodimlariga ashaddiy tarzda buysunmayotgan yoki qarshilik kursatayotgan huquqbuzarlarni ushlashda;
qamoqdan qochgan ushlab turilganlarni yoki qamoqqa olinganlarni ushlashda;
garovga olinganlarni, egallab olingan binolar, inshootlar, khonalar va transport vositalarini ozod qilishda;
ushlab turilganlarni yoki qamoqqa olinganlarni boshqa erga kuchirish, quriqlab borish va quriqlab turishda — qamoqdan qochishning oldini olish uchun.
Ushbu modda uchinchi qismining ikkinchi, beshinchi va oltinchi khatboshilarida nazarda tutilgan hollarda gazli va shikastlantiruvchi qurol qullanilishi mumkin.
Makhsus vositalar, gazli va shikastlantiruvchi qurol qonunga muvofiq boshqa hollarda ham qullanilishi mumkin.
Makhsus vositalar, gazli va shikastlantiruvchi qurolning turlari, ularni ishlatish muttasilligi yuzaga kelgan vaziyat, huquqbuzarlikning khususiyati va huquqbuzarning shakhsi inobatga olingan holda belgilanadi. Makhsus vositalar, gazli va shikastlantiruvchi qurolni qullash ushlab turilganlarga yoki qamoqqa olinganlarga hamda boshqa shakhslarga mumkin qadar kam zarar etkazishi kerak.
Ushlab turilgan yoki qamoqqa olingan homiladorlik belgilari sezilib turgan ayollarga, nogironlik belgilari yaqqol kurinib turgan shakhslarga hamda yoshi aniq kurinib turgan yokhud malum bulgan voyaga etmaganlarga nisbatan makhsus vositalar, gazli va shikastlantiruvchi qurolni qullash taqiqlanadi, bundan ular tomonidan qurolli qarshilik kursatilgan yoki fuqarolar hayoti va sogligiga haqiqatda tahdid etib, guruh bulib hujum qilingan hollar mustasno.
49-modda. Uqotar qurolni qullash
Alohida hollarda, agar jinoyatga boshqa vositalar bilan barham berishning iloji bulmasa, okhirgi chora sifatida uqotar qurolni qullashga yul quyiladi.
Uqotar qurol quyidagi hollarda qullanilishi mumkin:
qamoqda saqlash joylarining khodimlarini, boshqa shakhslarni ularning hayoti va sogligiga haqiqatda tahdid soluvchi hujumdan himoya qilish, shuningdek qurolni qulga kiritish maqsadida qilingan hujumni daf etishda;
garovga olinganlarni, egallab olingan binolar, inshootlar, khonalar va transport vositalarini ozod qilishda;
qamoqda saqlash joylarining quriqlanadigan obektlariga, transport vositalariga guruh bulib qilingan hujumni yoki qurolli hujumni daf etish yokhud ushlab turilganlarni yoki qamoqqa olinganlarni zurlik bilan ozod qilishga urinishlarga barham berishda;
qamoqdan qochayotgan yoki qurolli qarshilik kursatayotgan ushlab turilganni yoki qamoqqa olinganni ushlashda;
ushlab turilgan yoki qamoqqa olingan tomonidan qamoqdan qochishda foydalanilayotgan transport vositasini tukhtatishda.
Uqotar qurol qonunga muvofiq boshqa hollarda ham qullanilishi mumkin.
Uqotar qurolni qullashdan oldin uning qullanilishi mumkinligi haqida ogohlantirish va yuqoriga qarab ogohlantiruvchi uq otish kerak.
Uqotar qurol quqqisdan hujum qilinganda, qurolli hujumni yoki jangovar tekhnika, transport vositalari, uchish apparatlari, dengiz va daryo kemalaridan foydalangan holda qilingan hujumni daf etishda, garovga olinganlarni ozod qilishda, qamoqdan qurol bilan, transport vositalari yordamida yokhud yurib ketayotgan transport vositalaridan, tunda yoki kurish cheklangan sharoitlarda qochilgan hollarda ogohlantirishsiz va yuqoriga qarab ogohlantiruvchi uq otmasdan qullanilishi mumkin.
Uqotar qurol qullanilganda fuqarolar khavfsizligini taminlash, shuningdek jabrlanganlarga tibbiy yordam kursatish uchun imkoni boricha barcha choralar kurilishi kerak.
50-modda. Qamoqda saqlash joylarida alohida holat joriy etish
Favqulodda vaziyatlar ruy bergan, qamoqda saqlash joylari joylashgan erda favqulodda yoki harbiy holat joriy etilgan hollarda, urush davri mobaynida, ushlab turilganlar yoki qamoqqa olinganlar tomonidan guruh bulib buysunmaslik, shuningdek ommaviy tartibsizliklar sodir etilganda qamoqda saqlash joylarida alohida holat joriy etilishi mumkin.
Qamoqda saqlash joylarida alohida holat tegishincha Uzbekiston Respublikasi ichki ishlar vaziri, Uzbekiston Respublikasi Milliy khavfsizlik khizmatining raisi yoki Uzbekiston Respublikasi mudofaa vaziri tomonidan ularning vakolati doirasida Uzbekiston Respublikasi Bosh prokurori bilan kelishilgan holda uttiz sutkagacha bulgan muddatga joriy etiladi. Alohida holatning amal qilish muddati ayrim hollarda qushimcha ravishda uttiz sutkagacha uzaytirilishi mumkin.
Qamoqda saqlash joylarida alohida holat amal qilib turgan davrda quriqlash va nazoratning kuchaytirilgan rejimi, obektlarga kirishning alohida tartibi joriy etiladi, kun tartibi uzgartirilishi, bazi khizmatlarning faoliyati cheklanishi mumkin. Ayni vaqtda ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarning ayrim huquqlarini cheklashga yul quyiladi.
51-modda. Qamoqda saqlash joylariga tutash hududlarda rejim talablarining taminlanishi
Qamoqda saqlash joylariga bevosita tutash va chegaralari mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan belgilanadigan hududlarda qamoqda saqlash joyi boshligining taqdimnomasiga binoan rejim talablari urnatilishi mumkin.
52-modda. Qamoqda saqlash joylarida tezkor-qidiruv faoliyati
Qamoqda saqlash joylarida jinoyatlarni aniqlash, ularning oldini olish, ularga barham berish va ularni fosh etish, shuningdek jinoyatlarni tayyorlayotgan, sodir etayotgan yoki sodir etgan shakhslarni aniqlash hamda topish maqsadida, qonun hujjatlarida belgilangan tartibda tezkor-qidiruv faoliyati amalga oshiriladi.
7-bob. Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarni qamoqdan ozod qilish
53-modda. Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarni qamoqdan ozod qilish asoslari
Surishtiruvchi, tergovchi, prokurorning qarori yoki sudning qarori, shuningdek ushlab turish yoki qamoqda saqlashning Uzbekiston Respublikasining Jinoyat-prosessual kodeksida nazarda tutilgan muddati tugashi ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarni qamoqdan ozod qilishga asos buladi.
54-modda. Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarni qamoqdan ozod qilish tartibi
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarni qamoqdan ozod qilish ushlab turilganni yoki qamoqqa olinganni qamoqdan ozod qilish tugrisida surishtiruvchi, tergovchi, prokurorning qarori yokhud sudning qarori kelib tushgach, qamoqda saqlash joyining boshligi tomonidan darhol amalga oshiriladi.
Qamoqda saqlash joyining boshligi ushlab turish muddati tugashidan un ikki soat oldin va qamoqda saqlash muddati tugashidan etti sutka oldin bu haqda jinoyat ishini yuritayotgan mansabdor shakhsni yoki organni, shuningdek prokurorni yozma shaklda khabardor qilishi shart.
Agar ushlab turish yoki qamoqda saqlashning Uzbekiston Respublikasining Jinoyat-prosessual kodeksida belgilangan muddatlari tugaganidan keyin ushlab turilganni yoki qamoqqa olinganni ozod qilish, ushlab turish muddatini uzaytirish, ushlab turilganga nisbatan qamoqqa olish tarzidagi ehtiyot chorasini qullash yokhud qamoqda saqlash muddatini uzaytirish tugrisida surishtiruvchi, tergovchi, prokurorning qarori yokhud sudning qarori kelib tushmagan bulsa, qamoqda saqlash joylarida qonunlar ijrosi ustidan nazorat qiluvchi prokuror yokhud qamoqda saqlash joyining boshligi ushlab turilganni yoki qamoqqa olinganni uz qarori bilan darhol ozod qiladi. Qarorning kuchirma nuskhasi kechiktirmasdan jinoyat ishini yuritayotgan mansabdor shakhsga yoki organga, shuningdek prokurorga yuboriladi.
Qamoqdan ozod qilinayotgan ushlab turilganga yoki qamoqqa olinganga uning shakhsiy hujjatlari, ashyolari, shakhsiy hisobvaragida saqlanayotgan pullari, shuningdek qimmatli qogozlari va boshqa qimmatliklari, ushlab turilgan yoki qamoqqa olingan saqlangan muddat hamda uni ozod qilish asoslari kursatilgan malumotnoma beriladi.
Zarur bulgan taqdirda, qamoqda saqlash joyining mamuriyati qamoqdan ozod qilingan shakhsni yashash joyiga etib olishi uchun yul hujjatlari va belgilangan normalar buyicha oziq-ovqat mahsulotlari yokhud tegishli pul kompensasiyasi, shuningdek jinsi hamda iqlim sharoitlarini inobatga olgan holda mavsumiy kiyim-bosh va poyabzal bilan taminlaydi.
8-bob. Yakunlovchi qoidalar
55-modda. Vaqtincha saqlash hibskhonalari va tergov hibskhonalarini moliyalashtirish
Vaqtincha saqlash hibskhonalari va tergov hibskhonalarini moliyalashtirish Uzbekiston Respublikasi Davlat byudjeti mablaglari hisobidan amalga oshiriladi.
56-modda. Qamoqda saqlash joylarida qonunlarga rioya etilishi ustidan nazorat
Ushlab turilganlar va qamoqqa olinganlarni saqlash joylarida qonunlarga rioya etilishi ustidan nazorat Uzbekiston Respublikasi Bosh prokurori va unga buysunuvchi prokurorlar tomonidan amalga oshiriladi.
57-modda. Jinoyat ishini yuritish chogida qamoqda saqlash tugrisidagi qonun hujjatlarini buzganlik uchun javobgarlik
Jinoyat ishini yuritish chogida qamoqda saqlash tugrisidagi qonun hujjatlarini buzganlikda aybdor shakhslar belgilangan tartibda javobgar buladi.
58-modda. Qonun hujjatlarini ushbu Qonunga muvofiqlashtirish
Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi:
hukumat qarorlarini ushbu Qonunga muvofiqlashtirsin;
davlat boshqaruvi organlari ushbu Qonunga zid bulgan uz normativ-huquqiy hujjatlarini qayta kurib chiqishlari va bekor qilishlarini taminlasin.
59-modda. Ushbu Qonunning kuchga kirishi
Ushbu Qonun rasmiy elon qilingan kundan etiboran kuchga kiradi.
Ushbu Qonun «Khalq suzi» gazetasining 2011 yil 5 oktyabrdagi 192 (5359)-sonida elon qilingan.
Uzbekiston Respublikasining Prezidenti I. KARIMOV
Toshkent sh.,
2011 yil 29 sentyabr,
URQ-298-son
(Uzbekiston Respublikasi qonun hujjatlari tuplami, 2011 y., 40-son, 409-modda; 2012 y., 37-son, 421-modda)