Куръон атласи харита — узбекистон

Куръон атласи харита — узбекистон
Бандаларига Узининг каломи Куръони Каримни нозил килиб, у оркали инсониятга илм берган Аллох таолога хамду санолар булсин! Куръони Каримни Алло азза ва жалладан кабул килиб, бекаму-куст уз умматларига етказган, баён килиб берган Пайгамбаримиз Мухаммад Мустафо соллаллоху алайхи васалламга дуруду саловатлар булсин! Аллох таолонинг каломи Куръони Карим, хеч шубхасиз, борликдаги энг ишончли китобдир. Ундаги хабарлар ва маълумотлар барчаси тула хакикат эканида хам шак-шубха йук. Бу хакикатни инсоний билимлар хам кундан кунга тасдиклаб бораётгани барчага аён. Имом Термизий Алий розияллоху анхудан ривоят килинади: «Мен Расулуллох соллаллоху алайхи васалламнинг «Огох булингизким, албатта, фитна булур!» деяётганларини эшитдим. Шунда: «Ундан чикиш йули нима, эй Аллохнинг Расули?» дедим. «Аллохнинг Китоби. Унда сиздан олдин булган нарсаларнинг маълумотлари ва сиздан кейинги нарсаларнинг хабари ва сизнинг орангиздаги нарсаларнинг хукми бор. У ажрим килувчидир, хазил эмасдир…», дедилар». Дархакикат, Куръони Каримда шаръий ахкомлар, панд-насихатлар билан бир каторда, уларга хизмат килувчи тарихий маълумотлар хам акс этган. Унда инсоният отаси Одам алайхиссаломдан тортиб Мухаммад Мустафо соллаллоху алайхи васалламгача булган куплаб Пайгамбарлар, турли кавмлар, халклар ва улар яшаган жойлар зикр килинган. Уламоларимиз улар хакида уз тафсирларида талайгина маълумотларни хам кушимча килганлар ва уларга кайсидир даржада аниклик киритишга харакат килганлар. Айрим тадкикотчи омилар томонидан бу мавзуга багишлаб алохида китоблар хам битилган. Жумладан, ватандошимиз имом Замахшарийнинг «Ал-Жибал ва-ламакина вал-мийах» («Тоглар, жойлар ва сувлар») китоби, Яхё Абдуллох Муаллимийнинг «Ал-Аълам фил-Куръан ал-карим» («Куръони Каримдаги атокли отлар») асари ана шундай манбалардан хисобланади. Жорий асрга келиб ушбу харакат янги бир боскичга кутарилди. Куръони Каримда келтирилган шахс ва кавмлар истикомат килган минтакалар ва номи зикр килинган жойларнинг харитасини такдим этиш йулга куйилди. Биздаги маълумотларга кура, бу борада илк кадам куйган тадкикотчи Суриялик тарихчи олим доктор Шавкий Абу Халил жаноблари булди. Унинг бу мавзудаги «Куръон атласи» номли китоби бир неча тилларга таржима хам килинди, купчилик ундай яхши манфаат олди. Бугунги кунда халкимиз кулдан келганича узлигини таниб, динини урганиб, хусусан, Куръони Каримнинг маъно таржималари билан танишиб борар экан, уларнинг эътиборларига Куръони Каримда зикр килинган жойлар, кавмлар ва атокли шахсларга багишланган харита такдим килиш вакти хам келгани аён булиб колди. Чунки, Куръонда баёни келган жой, кавм ва шахслар хакидаги маълумотлар афсонавий хикоялар эмас, балки хаётий, вокеий хакикатдир. Мазкур шахс ва кавмларнинг яшаган замонлари ва маконлари хакидаги маълумотлар улар хакидаги тасаввурларимизни кенгайишига, катъийлашишига, уларни урганишнинг осонлашишига хизмат килиши мукаррар. Шу боис, Аллох таолодан ёрдам ва тавфик сураган холда Куръони Каримда зикр килинган жойлар, айтилган кавм ва шахслар яшаган минтакаларнинг харитасини тузишга карор килдик. Ушбу такдим этилаётган маълумотларни тайёрлашда доктор Шавкий Абу Халилнинг мазкур китобини асос килиб олинди ва узимиз беришни лозим деб билган айрим маълумотларни кушимча килинди. Бунда асосий максад харита такдим этиш булгани боис, Пайгамбарлар ва бошкалар хакида киссалар келтириб утирилмади. Факат мавзуга доир айрим оятларни такдим этиш билан кифояланилди. Шу билан бирга, керак булганда мазуга доир оятлар жадвали хам бериб борилди. Денгизлар, катта шахарлар бугунги кундаги холатига кура курсатилди. Аммо тарихий жойлар эски номлари билан берилди. Айрим жой номларини аниклашда тули манбаларга мурожаат килинди. Ушбу ишимизда бирор яхшилик топсангиз, Аллохдан, камчилик булса, тузувчилардан деб билгайсиз.
Насибийн жинлари (харита)
Насибийн деган жойдаги жинлар узларининг осмон хабарларидан тусилганиларининг сабабини ахтариш учун дунё буйлаб таркаладилар. Улардан бир гурухи Араб жазираси томон йул олади. Бу хакда Куръони Каримда иккита сурада оятлар нозил булган. Аллох таоло бу хакда Жин сурасида шундай дейди: « Сен айт: «Менга вахий килиндики, албатта жинлардан бир неча нафари кулок осдилар ва дедилар: «Биз ажойиб Куръонни эшитдик. У тугриликка хидоят киладир. Бас, биз унга Иймон келтирдик ва уз Роббимизга бировни ширк келтирмасмиз ». (1-2). Ушбу суранинг ярмидан куп кисми уша жинларнинг гапларини хикоя килишга багишланган. Ахкоф сурасида эса куйидагича мархамат этилади: « Ва сен томон бир неча нафар жинларни Куръон эшитишга бурганимизни эсла. У(Куръон эшитиш)га хозир булганларида: «Жим, кулок осинглар!» – дедилар. Качонки, кироат тугагач, уз кавмларига огохлантирувчи булиб кайтдилар. Улар дедилар: «Эй кавмимиз! Биз Мусодан кейин туширилган, узидан аввалги нарса(китоб¬лар)¬ни тасдикловчи, хакка ва тугри йулга хидоят килувчи китобни эшитдик. Эй кавмимиз, Аллохнинг даъватчисига жавоб беринг ва Унга Иймон келтиринг. У сизларнинг гунохларингизни магфират килар ва аламли азобдан саклар. Кимки, Аллохнинг даъватчисини кабул килмаса, бас, у ер юзида кочиб кутула олувчи эмасдир ва унга У зотдан узга валийлар хам йукдир. Ана ушалар очик-ойдин залолатдадир», дедилар ». (29-32). Ушбу ходиса хакида имом Бухорий куйидагиларни ривоят килади: Ибн Аббос розияллоху анхумодан ривоят килинади: «Набий соллаллоху алайхи васаллам бир гурух сахобалари билан Укоз бозорига бориш учун йулга чикдилар. У пайтда шайтонлар билан осмон хабари ораси тусилиб, уларга шуъла отилаётган эди. Шайтонлар уз кавмлари олдига кайтиб келишганда (кавм): «Сизларга нима булди?» дейишди. Улар: «Биз билан осмон хабари ораси тусилиб, бизларга шуъла отилди», дейишди. Улар: «Сизлар билан осмон хабари орасини факат янги руй берган ходиса тусиши мумкин. Энди Ернинг машригию магрибини кезиб, сизлар билан осмон хабари орасини тусган нарса нима эканини караб куринглар» дейишди. Тихома* томонга йулга чиккан шайтонлар Набий соллаллоху алайхи васалламни учратиб колишди, у зот Нахла*да уз асхоблари билан бомдод намозини укиётган эдилар. Улар Куръонни тинглаб туришди ва: «Аллохга касамки, сизлар билан осмон хабари орасини тусган мана шудир», дейишди. Улар кавмларига кайтиб бориб: «Эй кавм, бизлар ажойиб Куръонни эшитдик. У тугриликка хидоят килади. Биз унга Иймон келтирдик ва Роббимизга хеч бир ширк келтирмаймиз», дейишди. Шунда Аллох Уз Набийи соллаллоху алайхи васалламга: «Айт, менга вахий килиндики…»* оятини туширди. У зотга жинларнинг уша сузлари вахий килинган эди». * Тихома — Араб яриморолининг Кизил денгизга туташ жойлари номи. У денгиз сохили буйлаб чузилган Янбуъдан Нажронгача сохилбуйи текисликларидан иборат. * Нахла — Макка билан Тоиф уртасидаги жой номи. * Жин сураси назарда тутилмокда. Жинларнинг сузларини Куръонда хикоя килиниш бир канча хикматларга эга: 1. Уша пайтларда Курйш кишилари ва бошка араблар Исломни кабул килмай, Куръонга кулок солмай, буйинтовлик килаётган эди. Бунда уларни огохлантириш, койиш, кузларини тезрок очишларига ундов бор. чунки улар ишонмай, буйинтовлик килгани билан Исломга, Расулуллох соллаллоху алайхи васалламга хеч кандай зарар етказа олмайдилар, узлари ютказадилар. Аллохнинг динига У Зотниннг бошка тоифа бандалари — жинлар хам Иймон келтиришмокда. Макка мушрикларнинг узлари жинларни улуглаб юрган жинлар энди Куръонни тинглаб, унга Иймон келтирмокдалар. Холбуки, Куръон аслида арабларнинг тилларида нозил булаётган эди. 2. Расулуллох соллаллоху алайхи васалламга бу билан тасалли бериш хам бор. Чунки у зот инсонларнинг иймонга келмаётганидан ташвиш чекиб, озор топаётган эдилар. «Ад-Дурр ал-мансур» китобида айтилишича, жинларнинг еттитаси Насибийндан, колганлари Араб жазирасидаги жинлар булган.
Иброхим алайхиссалом (харита)
1. Роббинг фил сохибларини нима килганини билмадингми? 2. Уларнинг макру хийласини зое кетказмадими? 3. Ва уларнинг устига туп-туп кушларни юбормадими? 4. Лойдан пиширилган тошларни отадиган. 5. Бас, уларни курт еб ташлаган усимликка ухшатиб юбормадими?
Фил сураси
Фил сураси машхур Фил вокеаси хакида суз юритади. Бу киссани хамма яхши биларди, хатто араблар тарихларини хам ушбу ходиса булиб утган йил билан белгилашарди. Киссанинг мухтасари куйидагича: Хабашистон (Эфиопия) Яманни босиб олгандан сунг, Хабашистон подшоси Яманга Абриха ал-Ашрам исмли шахсни хоким этиб тайинлади. Абриха барча хабашистонликлар катори насроний динида эди. У Яман пойтахти Санъо шахрида жуда дабдабали, серхашам черков курдириб, унга ал-Калийс деб ном берди. Арабларни Каъбадан буриб уз черковига хаж килдирмокчи булди. Барча уринишлари пучга чиккандан сунг ниятига куч ишлатиш йули билан эришмокчи булди. Каъбани бузиб ташлаб хаммани уз черковига буришни касд килди. Шу максада катта аскар туплади, урушга керак буладиган барча нарсаларни олди, арабларнинг калбига дахшат солиш учун куплаб филларни хам олди ва Маккага караб юрди. Йулда хеч кандай каршиликка учрамай Тоиф шахри тарафидан Маккага якинлашиб, ал-Миглас деган жойга аскари билан келиб тушди. Сунгра Маккага одам юбориб у ернинг улугини олиб келишга буюрди. У бориб Курайш кабиласи рахбари, улуги Абдулмутталибни етаклаб келди. Абдулмутталиб гавдали, хушбичим, серсавлат, викорли одам эди. Абриха уни куриб койил колди ва тахтидан тушиб унга пешвоз чикди. У билан бирга гилам устида утирди ва таржимонга: «Сурагин, менда нима хожати бор экан?» деди. Абдулмутталиб: «Аскарлар менинг икки юзта туямни хайдаб кетишибди, шуларни кайтариб берсанг» деди. Абриха таржимонга: «Унга айт! Келганингда сени куриб койил колган эдим. Сузингни эшитиб хафсалам пир булди, сенинг ва ота-боболарингнинг дини булган Каъбани бузгани келиб турибман-у, сен уни сурамай, узингнинг икки юзта туянгни сураяпсан» деди. Абдулмутталиб: «Мен туянинг эгасиман, Каъбанинг хам уз эгаси бор, химоя килиб олади» деди. Абриха: «Мендан химоя килолмас» деди. Абдулмутталиб: «Уз билганингни килавер» деди. Унга туяларини кайтариб беришди. Абдулмутталиб Маккага кайтиб одамларни токка чикиб кетишга буюрди. Узи бир неча киши билан Каъбага борди ва халкасини ушлаб туриб, илтижо килиб дуо килди. Сунгра улар хам токка чикиб кетишди. Абриха аскару филларини туплаб Каъбани бузишга юрмокчи булди. Лекин филлар ётиб олиб хеч уринларидан турмади. Бошка тарафга буришса фил тезлаб борди, лекин яна Макка тарафга буришса, ётиб олаверди. Шу пайт Аллохнинг иродаси билан туп-туп кушлар учиб келиб, душманлар устидан тош ташлай бошлади. У тошлар кимга тегса шу жойида улаверди. Аскар кирилди. Абриханинг жасади узилиб-узилиб туша бошлади. Уни кутариб Санъогача олиб боришди ва уша ерда вафот этди. Аллох таоло бу сурада барчага уз кудратини ва муъжизасини эслатмокда. Кимки Аллохга, Унинг динига карши чикса, окибати нима булишини эслатмокда.
Фил вокеаси (харита) Идрис алайхиссалом (харита)
Идрис алайхиссалом номи Куръони каримда икки марта зикр килинган. Куръони Каримда зикр килинган пайгамбарларнинг Одам Атодан кейинги энг кадимгилари Идрис алайхиссаломдир. Аллох таоло у зот хакларида Марям сурасида мархамат килиб айтади: «Ва китобда Идрисни эсла. Албатта, у сиддик ва набий булган эди. Ва уни олий макомга кутардик» (56–57-оятлар). Шунингдек, Анбиё сурасида: «Ва Исмоил, Идрис ва Зул Кифлни эсла. Уларнинг хар бири сабр килгувчилардандир. Ва уларни Уз рахматимизга киритдик. Албатта, улар солихлардандир», дейди (85–86-оятлар). Куръони Каримда Идрис алайхиссалом хакларида бундан бошка маълумот йук. Ушбу зикр этилган ояти карималарда Идрис алайхиссаломнинг бир неча сифатлари зикр килинмокда: 1. Сиддиклик. 2. Набийлик. 3. Олий маком сохиблиги. 4. Сабр килувчилик. 5. Аллохнинг рахматига кириш. 6. Солихлик. Тарихчиларнинг таъкидлашларича, Идрис алайхиссаломнинг насаблари Одам алайхиссаломнинг угиллари Шийс алайхиссаломга етиб боради. У кишининг оталарининг исми Ёрид, боболарининг исми Махлоил булган. У зотга, Одам ва Шийс алайхиссаломлардан кейин, учинчи булиб, пайгамбарлик берилган. Машхур тарихчиларимиздан Ибн Исхок рахматуллохи алайхининг таъкидлашларича, Идрис алайхиссалом калам билан ёзув ёзган биринчи одамдир. Уламоларнинг рожих гапларига караганда, Идрис алайхиссалом Бобилда таваллуд топганлар. Аввал Шийс алайхиссаломда булган илмни урганганлар. Кейинчалик Аллох таоло у зотга пайгамбарликни берган. У зот набий булганларидан кейин кишиларни Одам ва Шийс алайхиссаломлар шариатига даъват килганлар. У зотнинг даъватларини озчилик кабул килиб, купчилик кабул килмаган. Шунда у зот узларига эргашганлар билан Бобилни тарк этиб хижратга чикканлар. У киши уз хижратлари учун Мисрни танлаганлар. Мисрда турган пйтларида одамларни динга даъват килганлар. Идрис алайхиссалом биринчи булиб маданий ишларни йулга куйганлар, одамларга маданиятга оид ишларни, конун-коидаларни ургатганлар. У зотнинг даврларида 188 та шахар курилган экан. Идрис алайхиссалом уз хикматлари ила машхур булганлар. Ровийлар Идрис алайхиссаломдан асар булиб колган баъзи хикматларни хам келтирадилар: «Дунёнинг яхшиси хасратдир. Ёмони надоматдир». «Бахтиёр узига назар солган кишидир. Унинг Роббиси хузуридаги шафоатчиси амали солихидир». «Сабр Иймон ила булса зафар келтиради». Идрис алайхиссаломнинг ер юзидаги истикоматлари саксон икки йил булган. Ундан сунг Аллох таоло у зотни Узига кутарган.
Одам алайхиссалом (харита)
Одам алайхиссалом Куръони Каримда 25та оятда 25 марта зикр килинган:
Сура
Оятлар
Бакара
31, 33, 34, 35, 37
Оли Имрон
33, 59
Моида
27
Аъроф
11, 19, 26, 27, 31, 35, 172
Исро
61,70
Кахф
50
Марям
58
Тохо
115, 116, 117, 120, 121
Йасин
60
Эсла, вактики Роббинг фаришталарга: «Мен ер юзида халифа килмокчиман», – деди. Улар: «Унда бузгунчилик киладиган, кон тукадиган кимсани килмокчимисан? Холбуки, биз Сени хамдинг ила поклаб ёд этиб ва Сени улуглаб турибмиз», – дедилар. У: «Мен сиз билмайдиган нарсаларни биламан», – деди. 31. Ва У Одамга исмларнинг барчасини ургатди, сунгра уларни фаришталарга курсатиб: «Агар ростгуйлардан булсангиз, манавиларнинг исмларини менга айтиб берингчи», – деди. 32. Улар: «Узинг поксан! Бизда Сен билдиргандан бошка илм йук. Албатта, Сенинг Узинг Алийм ва Хакиймсан», – дедилар. 33. «Эй Одам, уларга буларнинг исмларини айтиб бер», – деди. Уларга ушаларнинг исмларини айтиб берган чогида, «Мен сизларга осмонлару ернинг гайбини биламан ва сизлар ошкор киладиган нарсларни хам, беркитган нарсаларни хам биламан демабмидим», – деди. 34. Эсла, вактики фаришталарга: «Одамга сажда килинглар!» – дедик, бас, сажда килдилар, магар иблис бош тортди, мутакаббирлик килди ва кофирлардан булди. 35. Ва: «Эй Одам, сен уз жуфтинг ила жаннатни маскан тут. Унда хохлаган жойингизда бемалол енглар ва мана бу дарахтга якинлашмангларки, у холда золимлардан булиб коласизлар», – дедик. 36. Шайтон уларни ундан тойдирди ва булган нарсаларидан чикарди. Ва Биз: «Бир-бирингизга душман булиб тушинглар, сизларга ер юзида кароргох ва маълум вактгача бахрамандлик бордир», – дедик. 37. Бас, Одам уз Роббидан сузларни кабул килиб олди, кейин У Зот унинг тавбасини кабул килди. Албатта, У Таввоб ва Рохиймдир. 38. Биз: «Ундан хаммангиз тушинг. Бас, Мендан сизга хидоят келса, ушанда ким Менинг хидоятимга эргашса, уларга хавф йук ва улар махзун хам булмаслар», – дедик.
Бакара сураси, 30-38
Батахкик, илгари Биз Одам билан ахдлашган эдик. Лекин у унутди. Унда азму карор топмадик. 116. Биз фаришталарга: «Одамга сажда килинг», деганимизда, улар сажда килдилар. Магар иблис бош тортди. 117. Бас, Биз: «Эй Одам, албатта, бу сенга ва жуфтингга душмандир. Яна, у икковингизни жаннатдан чикариб, бадбахт булиб колмагин. 118. Албатта, сен у ерда оч-ялангоч колмассан. 119. Албатта, сен у ерда ташна хам булмайсан, иссикда хам колмассан», дедик. 120. Бас, шайтон уни васваса килди. У: «Эй Одам, мен сенга абадият дарахтини ва битмас-туганмас мулкни курсатайми?» – деди. 121. Бас, икковлари ундан едилар. Кейин, авратлари узларига очилиб колиб, узларини жаннат барглари билан туса бошладилар. Одам Роббига осий булди ва йулдан озди. 122. Сунгра, Робби уни танлаб олди, бас, тавбасини кабул килди ва хидоятга бошлади. 123. У: «Хаммангиз бир-бирингизга душман холда ундан тушинг. Агар мен томонимдан сизга хидоят келганида, ким хидоятимга эргашса, адашмас ва бадбахт булмас.
Тохо сураси, 115-123
«Ад-Дурр ал-мунсур» китобида ёзилишида ва Ибн Асокир накл килишча, Ибн Аббос розияллоху анхумодан Одам ва Хавво жаннатдан чикарилганда Ер юзининг кайси минтакасига тушгани хакида бир неча накл бор: Одам ва Хавво Макка билан Тоиф уртасидаги Дажна деган жойга тушган; Одам Сафо тогига, Хавво Марва тогига тушган. Бу икки тог хам Макка шахрида хозирги Харам худида жойлашган. Одам Хинд диёрига, Хавво Жидда шахрига тушган. Одам Хаввони истаб, уни Макка шахридаги Муздалифада топган. Шу боис, уни Жамъ деб хам аталади. Чунки Одам ва Хавво шу ерда жамланган, учрашган. Унинг Муздалифа (якин келиб, мулозамат килинадиган жой) деб номланиши эса Хаввонинг Одамга якин келиб, унга мулозамат килгани учундир. Табароний, Абу Нуайм ва Ибн Асокирлар Абу Хурайра розияллоху анхудан ривоят килишича, Расулуллох соллаллоху алайхи васаллам: «Одам алайхиссалом Хиндистонга тушган», деганлар. Имом Табароний Абдуллох ибн Умар розияллоху анхумодан ривоят килади: «Аллох Одамни туширганда Хинд ерига туширган. У кейин Маккага келган. Сунгра Шомга бориб, уша ерда вафот этган». Бу борада келган наклларни бирлаштирганда куйидагича хулоса чикади: Одам алайхиссалом жаннатдан чикарилгач, Хиндистон худудига, Сарандиб (Сайлон) оролига, Бавз номли токка тушган. Ибн Баттута уз сафари хакида шундай дейди: «Мен уша оролга (Сайлонга) етиб борганимдан бошлаб максадим факат улуг кадамжо — Одам алайхиссаломнинг кадамжосини зиёрат килиш булди. У ердагилар уни «Бобо» деб, Хаввони «Момо» деб аташади…» Манбаларда ушбу кадамжо зиёратига биринчи булиб йул очган киши буюк мутасаввиф олим, шофеъий мазхабининг факихларидан Абу Адуллох ибн Хафиф Шерозий деб келтирилади. Одам алайхиссаломнинг кабри хакида бир нечта тахминлар бор: Абу Кубайс тоги ён багрида. Хиндистондаги узи тушган Бавз тогида. Нух алайхиссалом туфондан кейин у кишининг жасадларини Байтул-Макдисга кучирган. Ибн Жарир Табарий, Ибн Асир, Яъкубийлар таъкидлашларича, Аллох таоло Одам алайхиссаломни магфират килгандан сунг у кишини Жаброил алайхиссалом арафот тогига олиб бориб, хаж ибодати конун-коидаларини ургатган. Кейин Одам алайхиссалом Маккаи Мукаррамада истикомат килган ва хозирги Харамнинг шаркий томонида, Сафо тоги тогига туташган Абу Кубайс деган токка дафн килинган. Ибн Аббос розияллоху анхумодан ривоят килинган хадисда айтилишича, Абу Кубайс тоги Аллох таоло Ер юзида яратган биринчи тог хисобланади. Унинг баландлиги 420 метр.
Одам алайхиссаломнинг икки угли
Одам алайхиссаломнинг икки угли хакидаги кисса Моида сурасининг 27-31 оятларида келади. «Уларга Одамнинг икки угли хабарини хак ила тиловат килиб бер. Ушанда икковлари курбонлик килдилар, бас, бирларидан кабул килинди, бошкасидан кабул килинмади. У: «Албатта, мен сени улдиражакман», – деди. (Наргиси) айтдики: «Албатта, Аллох такводорлардангина кабул киладир. Агар сен мени улдириш учун менга кул чузсанг хам, мен сени улдириш учун сенга кул чузувчи эмасман. Мен, албатта, оламларнинг Робби Аллохдан куркаман. Мен, албатта, менинг хам гунохимни, узингнинг хам гунохингни олиб кетиб, натижада дузах ахлидан булишингни хохлайман. Ана уша золимларнинг жазосидир». Нафси унга биродарини улдиришни енгил курсатди. Бас, уни улдирди. Шу сабабдан зиён курганлардан булди. Аллох ер ковлайдиган каргани унга биродарининг жасадини кандай кумишини курсатиш учун юборди. У: «Шурим курсин! Мана шу каргачалик булиб, биродарим улигини кума олмадим-а?!» – деди. Бас, у надомат килувчилардан булди». (Моида, 27-31). Одам алайхиссаломнинг ушбу икки углининг исмлари хакида тафсирларда турли маълумотлар келтирилган. Уларнинг ичида энг машхурига кура, уларнинг исмлари Кобил ва Хобил булган. Аммо бу борада келган хабарларнинг барчаси хам тафсир маъносида айтилган ижтиходий фикрлардир. Одам алайхиссаломнинг иккита угиллари Аллох йулида курбонлик килдилар. Уларнинг биридан курбонлиги кабул килинди, иккинчисиники кабул килинмади. Шунда курбонлиги кабул килинмагани уз биродарига хасад килиб, унинг жонига тажовуз килди. Аммо у газаб устида килган ушбу ишидан кейин пушаймон булди, аммо бунинг фойдаси булмади. У уз килмишидан надомат чекканча Яман томонга йул олди. Табарий келтиришича, у отаси Одам алайхиссаломдан куркиб Яманга кочиб кетган. Тадкикотчиларнинг таъкидлашларича, ушбу ходиса Макка шахрида руй берган. Чунки Одам алайхиссалом ва Момо Хавво шу жойда истикомат килишарди. Дамашк юкорисидаги Косиюн тогидаги «Кон гори» деб номланган машхур гор бор. Омма халк орасида Одам ва Хавво шу тогда истикомат килган ва мазкур ходиса ушбу горда булган деган гап юради. Дамашкдаги Барада водийси юкорисдаги Мушарраф тогида 15 метр узунликдаги бир кабр бор. Баъзилар у ерда Хобил дафн килинган дейишади.
Ухуд газоти (харита)
152. Батахкик, Аллох ваъдаси устидан чикди. Сиз Унинг изни билан уларни кира бошладингиз. Токи заифлашиб, амр хакида ихтилоф килиб ва сиз суйган нарсани курсатганидан сунг исён килгунингизча. Орангизда дунёни хохлайдиган кимсалар бор ва орангизда охиратни хохлайдиган кимсалар бор. Сунгра сизларни имтихон килиш учун улардан бурди. Батахкик, сизни афв этди. Аллох муминларга фазл эгаси булган зотдир. Пайгамбар алайхиссалом жанг бошланишидан олдин мусулмонларга: «Агар сабр килсаларингиз, нусрат сизлар билан», деб айтган эдилар. Бу Аллох таолонинг Уз Пайгамбари тилидан берган ваъдаси эди. Ухуд жанги бошлангач, аввал бошда: «Батахкик, Аллох ваъдаси устидан чикди. Сиз Унинг изни билан уларни кира бошладингиз». Мушриклар ичидан катл этилганлар купайиб кетди. Улар саросимага тушиб, тумтаракай коча бошладилар. Орка-олдиларига карамай, хамма нарсани ташлаб кочишарди, хар ким узи билан узи булиб колди. Хаттоки байроклари хам кулдан тушди. Бир аёл кескин келиб байрокни кутирмагунча, хеч ким унга карамади. Бу хол: «Токи заифлашиб, амр хакида ихтилоф килиб ва сиз суйган нарсани курсатганидан сунг исён килгунингизча» давом этди». Камончилар мушриклардан колган улжаларни куриб, нафслари заифлашиб, Пайгамбар алайхиссаломнинг: «Жойингизни асло тарк этманг!», деган амри хакида ихтилоф кила бошладилар. Баъзилари: «Мушриклар енгилиб булди. Бу ерда нима килиб турибмиз?! Келинглар, биз хам жанг майдонига кириб, бошкалар катори улжадан олайлик», дедилар. Камончиларнинг амири Абдуллох ибн Жубайр бошлик унтача нафари эса: «Расулуллох алайхиссолату вассаломнинг амрига хилоф килманглар!» дедилар. Ва нихоят, улар суйган нарсани, яъни, галаба ва нусратни Аллох уларга курсатгандан сунг исён килдилар, жойларини тарк этиб, улжа йигишга киришиб кетдилар. Шу пайт Холид ибн Валид бошлик отлик мушриклар улар ташлаб кетган жойдан бостириб келдилар ва мусулмонлар куршовда колдилар. Мулохаза килиш лозимки, аслида сустлашган, ихтилоф ва исён килганлар камончилардир. Улар озчилик булсалар хам, килган ишлари хаммага нисбат берилмокда. Демак, бир гурух одамлардан содир булган нокулайлик хаммага таъсир этар экан. Шунинг учун хамма бирдек тарбия килинган булиши керак. Кейинги жумлада мазкур исённинг келиб чикиш сабаби баён килинмокда: «Орангизда дунёни хохлайдиган кимсалар бор ва орангизда охиратни хохлайдиган кимсалар бор». «Дунёни хохлайдиган кимсалар»–жойларини тарк этиб, улжа йигишга киришиб кетган камончилар. «Охиратни хохлайдиган кимсалар»–жойларида сабот билан туриб жанг килганлар. Умумий маъно шуки: Аллох таоло сиз узингиз сустлашиб, ихтилоф килиб, исён килгунингизча ваъдасининг устидан чикиб турди, кейин эса, у саналган сабабларга кура: «Сунгра сизларни имтихон килиш учун улардан бурди». Яъни, сиздан ёрдамини олди, улардан устун келишингизни тухтатди. Бу ишни сизни имтихон килиш, синаш учун килди. «Сизларни улардан бурди», яъни, урушиб турган мусулмонлар бурилиб коча бошладилар. Ухуд жангида голиб келиб турган мусулмонлар бирдан маглубиятга учрашлари исён, сусткашлик ва Пайгамбар алайхиссаломнинг амрларига хилоф килиш окибатида юзага келди. Холбуки, Бадр газотида мусулмонлар сонлари, куроллари оз булса хам, голиб келган эдилар. Бу эса, уз навбатида, Аллохнинг муминларга нусрат беришига ваъдаси муминларнинг Аллохнинг амрига тулик амал килишларига боглик эканлигини курсатади. «Батахкик, сизни афв этди». Бас, Аллох таоло сизнинг сусткашлигингизни, заифлигингизни ва исёнингизни афв этди. «Аллох муминларга фазл эгаси булган зотдир». Уларнинг гунохларини кечиши хам, У зотнинг фазлидандир. Шайх Мухаммад Содик Мухаммад Юсуф хазратларининг «Оламларга рахмат пайгамбар» китобларидан: Маълумки, мушриклар билан булиб утган Бадр урушида мусулмонлар оз сонли булишларига карамай, тула галаба козонган эдилар. Бу уруш худди муъжизадек булган эди. Унда мусулмонлар Курайш кабиласининг куфрнинг бошида турган аъзоларини уз куллари билан улдирган эдилар. Бадр урушида рахбарларидан ажраб колган Курайш кабиласига Абу Суфён ибн Харб бошлик булиб колди. У одамларини мусулмонлардан уч олишга чакира бошлади. Бу орада Курайшнинг бутун бошли бир карвони мусулмонлар кулига тушиш арафасида базур кутулиб колди. Шунда мушриклар уша карвондаги хамма молу мулкларини мусулмонларга карши урушга сарфлашга ахд килишди. Абу Суфён Курайшдан ва Курайш билан шартнома тузганлардан хамда Ахбош деган жойда ахдлашилгани учун «Ахобийш» номи билан машхур булган араблардан жами уч мингтача одам туплади. Хижратнинг учинчи йили Шаввол ойида мушриклар лашкари йулга чикди. Кочиб кетишларнинг олдини олиш ва шижоатлантириб туриш учун хотинларини хам узлари билан бирга олиб чикдилар. Улар Мадинаи Мунавварага караб юриб келиб, Ухуд тоги якинига тушдилар. Пайгамбаримиз Мухаммад алайхиссолату васаллам сахобалар билан душманга карши чикиш керакми ёки Мадинадан чикмай туриш яхшими, масаласида маслахат килдилар. У зотнинг узларининг фикрларича, Мадинадан чикмасдан, тусиклар хосил килиб туриш, агар душман бостириб кирса, тор кучаларга кираверишда уруш килиш, аёллар эса, уйларнинг устидан ёрдам беришлари керак эди. Бу фикрга мунофикларнинг бошлиги Абдуллох ибн Убай хам кушилди. Лекин Бадр урушида катнаша олмай колган купчилик сахобалар, айникса, ёшлар карши чикишни сураб махкам туриб олдилар. Купчиликнинг фикри шу булиб куринди. Пайгамбаримиз Мухаммад алайхиссалом минг нафар сахоба билан чикдилар. Абдуллох ибн Умму Мактум розияллоху анхуга Мадинада колганларга жамоат намозини укиб бериб туришни буюрдилар. Мадинадан чикиб, Ухудга караб кетаётганларида, мунофикларнинг бошлиги Абдуллох ибн Убай: «Менинг гапимни куйиб, ёш болаларнинг гапини киляпти», деб аскарларнинг учдан бирини олиб кайтиб кетди. Жобир ибн Абдуллох розияллоху анхунинг оталари Абдуллох ибн Харом розияллоху анху уларнинг ортидан бориб, кайтаришга уриндилар: «Келинглар, Аллохнинг йулида уруш килинглар!» деб кистадилар. Улар булса: «Сизлар уруш килишингизни билганимизда, кайт¬мас эдик», дейишди. Абдуллох ибн Харом уларни сукиб оркасига кайт¬ди. Ансорийлардан бирлари шартнома тузган яхудийлардан ёрдам сурашни таклиф этди. Расулуллох алайхиссалом кунмадилар. Иймон билан куфр орасида уруш булиб турганда, яхудийлардан ёрдам сураб булармиди?! Йулда Пайгамбар алайхиссалом: «Ким бизни уларга якин жойдан бошлаб чика олади?» дедилар. Ансорийлардан бир киши водийнинг бир тарафидан бошлаб, Ухуд тогига якин жойдан олиб чикди. Ухуд тогига оркаларини килиб жойлашдилар. Пайгамбар алайхиссалом, амр бермагунларича, хеч ким уруш килмаслигини тайинладилар. Бу ишлар жума куни кечки пайт булди. Шанба куни эрталабдан Пайгамбар алайхиссалом етти юз кишини урушга тайёрлай бошладилар. Элликта отлик, элликта камончи бор эди. Уларга Абдуллох ибн Жубайр розияллоху анхуни бошлик этиб тайинладилар. У кишига ва аскарларига эгаллаб турган жойларидан жилмасликни амр килдилар: «Агар кушлар келиб аскарни олиб кочаётганини курсангиз хам, жойингизни тарк этманг», деб таъкидладилар. Улар мусулмонлар аскарининг орка томонини куриклашлари керак эди. Камончиларга мушрикларни мусулмонлар ортидан келтирмай камондан укка тутиб туришни топширдилар. Расулуллох алайхиссолату васаллам иккита совутда чикдилар. Байрокни Мусъаб ибн Умайр розияллоху анхуга бердилар. Бир канотга Зубайр ибн Аввомни, иккинчи канотга Мунзир ибн Амрни бошлик килдилар. ЖАНГ Мусулмонлар шиддатли жанг килдилар. Айникса, Абу Дужона Ансорий, Толха ибн Убайдуллох, Хамза ибн Абдулмуттолиб, Али ибн Абу Толиб, Назр ибн Анас, Саъд ибн Робеълар катта жасорат курсатдилар. Куннинг биринчи ярмида мусулмонлар кофирларга голиб келишди. Мушрикларнинг бошликларидан етмиш киши катл этилди. Улар енгилиб, ортга караб коча бошладилар. Кочиб-кочиб аёллари турган жойгача бордилар. Аёллар хам кочишга тайёрланиб, кийимларини йигиштира бошладилар. КАМОНЧИЛАР Мушрикларнинг енгилиб кочаётганини курган камончилар, Пайгамбар алайхиссалом кимирламай туришни тайинлаб куйган жойларини ташлаб кетдилар. Улар бир-бирларига: «Каранглар, улжа, улжа!» деб кичкиришди. Амирлари Пайгамбар алайхиссаломнинг шартларини эсларига солса хам, кунмадилар. Мушриклар батамом енгилиб булди, деб гумон килиб, улжа йигишга киришиб кетдилар ва Ухуд томонни очик колдирдилар. ОРТДАН ХУЖУМ Шу пайт Холид ибн Валид фурсатни ганимат билиб, мушрикларнинг отликларини худди уша ерга бошлади. У ердан утиб мусулмонларнинг орка томонларидан бостириб кирди. Холид ибн Валид бошлик отликлар мусулмонлар устига бостириб келганини курган кочиб кетаётган мушриклар хам узларини унглаб, яна уруш майдонига юзландилар. Натижада мусулмонлар куршовда колдилар. Хамма нарса тескарисига айланиб, мусулмонлар енгила бошладилар. Уларнинг сафида саросима бошланди. Куркув хукм суриб, тартибсизлик бошланди. Бундай булишини хеч ким кутмаган эди. Мусулмонлар ичида шахидлар купайди. Мушриклар Пайгамбаримиз алайхиссалом томонга хужум бошладилар. У зот оз сонли кишилар химоясида эдилар. Уларнинг хам купи уз Пайгамбарларининг химоясида мардонавор жанг килиб, шахид булдилар. Оли Имрон сурасининг охиридаги оятларнинг аксарида Ухуд тоги олдида булиб утган вокеалар зикр килинган. 120. Сизга яхшилик тегса, уларга ёмон буладир. Сизларга му-сийбат етса, улар хурсанд буларлар. Агар сабр ва такво килсангиз, уларнинг макри сизга хеч зарар килмас. Албатта, Аллох килаётган ишларини ихота килгувчидир. 121. Ахлингдан эрталаб чикиб, муминларни уруш жойларига тургизганингни эсла! Аллох эшитувчи ва билувчи Зотдир. 122. Сизлардан икки тоифа куркиб заифлашмокчи булганини эсла! Аллох уларнинг валийсидир. Муминлар факат Аллохнинг Узига таваккал килсинлар. 123. Батахкик, Бадрда оз булсаларингиз хам, Аллох сизларга нусрат берди. Бас, Аллохга такво килинг, шоядки, шукр килсангиз. 124. Муминларга: «Сизга Роббингиз туширилган уч минг фа-ришталар ила мадад бермоги кифоя килмасми?!» деганингни эсла! 125. «Ха (кифоя киладир)! Агар сабр ва такво килсангиз, улар шу пайт келиб колсалар хам, Роббингиз сизга белгили беш минг фаришта ила мадад берадир». 126. Аллох буни факат сизга суюнчилик ва калбингиз таскин топиши учунгина килди. Аслида, нусрат азиз ва хаким Аллохнинг хузуридандир. 127. Куфр келтирганларнинг бир тарафини кесиш учун ёки хорлаш учун, токи, ноумид булиб кайтсинлар. 128. Бу сенинг ишинг эмас! У зот ёки уларнинг тавбасини кабул килар, ёки азоблар. Бас, улар золимлардир. 129. Осмонлару ердаги нарсалар Аллохникидир. Хохлаган ки-шини магфират киладир ва хохлаган кишини азоблайдир. Аллох гунохни магфират килувчи ва рахимли Зотдир. 130. Эй, Иймон келтирганлар! Рибони бир неча баробар килиб еманг. Аллохга такво килинг, шоядки, нажот топсангиз. 131. Ва кофирлар учун тайёрлаб куйилган оловдан куркинг. 132. Аллохга ва Расулига итоат этинг. Шоядки, рахм килинсангиз. 133. Роббингиздан булган магфиратга ва кенглиги осмонлару ерча булган, такводорлар учун тайёрлаб куйилган жаннатга шошилинг. 134. Улар енгилликда хам, огирликда хам нафака киладиганлар, газабини ютадиганлар ва одамларни авф киладиганлардир. Аллох яхшилик килувчиларни ёктирадир. 135. Ва улар фохиша иш ёки узларига зулм килган чогларида Аллохни эслаб, гунохларини магфират килишни сурарлар, гу-нохларини Аллохдан узга ким хам магфират киларди? Ва улар билиб туриб, килган гунохларида бардавом булмаслар. 136. Ана ушаларнинг мукофотлари — Роббиларидан булган маг-фират ва остидан анхорлар окиб турган жаннатлар булиб, улар унда абадий колурлар. Амал килувчиларнинг ажри кандай хам яхши! 137. Сиздан олдин суннатлар колган. Бас, ер юзида юриб ёлгонга чикарувчиларнинг окибати кандай булганига назар солинглар. 138. Бу, одамлар учун баён ва такводорлар учун хидоят ва мавъизадир. 139. Бушашманглар! Хафа булманглар! Сизлар, агар мумин булсаларингиз, устунсизлар. 140. Агар сизга жарохат етган булса, у кавмга хам шунга ухшаш жарохат етган. Бундай кунларни одамлар орасида айлантириб турамиз. Токи, Аллох Иймон келтирганларни билиши учун ва улардан шахидларни чикариб олиши учун. Ва Аллох золимларни севмас. 141. Токи, Аллох муминларни поклаши ва кофирларни халок килиши учун. 142. Ёки Аллох сизлардан жиход килганларни билмасдан ва сабрлиларни билмасдан туриб, жаннатга кираверамиз, деб хисоблайсизми?! 143. Дучор булмасингиздан олдин улимни орзу килган эдингиз. Энди уни куриб, назар солиб турибсиз. 144. Мухаммад хам бир Пайгамбар, холос. Ундан аввал хам Пайгамбарлар утган. Агар у улса ёки катл килинса, оркангизга кайтасизми?! Кимки оркасига кайтса, Аллохга хеч зарар келтира олмас. Ва Аллох шукр килувчиларни мукофотлар. 145. Хеч бир жон Аллохнинг изнисиз улмас. Бу ёзилган ажалдир. Ким бу дунёнинг савобини хохласа, унга ушандан берурмиз. Ким охиратнинг савобини хохласа, унга ушандан берурмиз. Ва шукр килувчиларни мукофотлармиз. 146. Канчадан канча Пайгамбарлар билан бирга куплаб роб-бонийлар жанг килганлар. Улар Аллох йулида етган мусийбатдан бушашмаганлар, заифлашмаганлар ва буйсунмаганлар. Аллох сабрлиларни севадир. 147. Улар: «Эй Роббимиз! Бизнинг гунохларимиз ва ишимиздаги исрофимизни Узинг кечиргин, собиткадам килгин ва кофир кавмлар устидан бизга нусрат бергин», деган гапдан узга гапни айтмаганлар. 148. Бас, Аллох уларга бу дунё савобини ва охиратнинг гузал савобини берди. Аллох гузал амал килувчиларни севадир. 149. Эй, Иймон келтирганлар! Агар куфр келтирганларга итоат килсангиз, оркангизга кайтарурлар. Бас, зиён кургувчиларга айланиб колурсиз. 150. Йук! Аллох хужангиздир. Ва У ёрдам берувчиларнинг ях-шисидир! 151. Тезда куфр келтирганларнинг калбига, Аллохга хужжатсиз нарсани ширк келтирганлари учун, куркувни солурмиз. Уларнинг кароргохи дузахдир. Золимларнинг жойи кандай хам ёмон! 152. Батахкик, Аллох ваъдаси устидан чикди. Сиз Унинг изни билан уларни кира бошладингиз. Токи заифлашиб, амр хакида ихтилоф килиб ва сиз суйган нарсани курсатганидан сунг, исён килгунингизча. Орангизда дунёни хохлайдиган кимсалар бор ва орангизда охиратни хохлайдиган кимсалар бор. Сунгра, сизларни имтихон килиш учун улардан бурди. Батахкик, сизни афв этди. Аллох муминларга фазл эгаси булган Зотдир. 153. Пайгамбар ортингиздан чакириб турса хам хеч кимга карамай тиркираб кочганингизни эсланг. Утган нарсага ва етган мусийбатга хафа булмаслигингиз учун сизга гам устига гам берди. Аллох килаётган амалларингиздан хабардор Зотдир. 154. Сунгра, гамдан кейин сиздан бир тоифангизни камраб олган мудрокни омонлик килиб туширди. Бошка тоифа эса, узи билан овора булиб, Аллох хакида нохак, жохилият гумонини килиб: «Бизнинг кулимизда нима иш бор эди», дейишди. Сен: «Ишнинг барчаси Аллохдандир», деб айт! Сенга ошкор килмаган нарсаларини ичларида махфий тутарлар. Улар: «Агар кулимизда бир иш булганида, бу ерда катл килинмас эдик», дерлар. Сен: «Агар уйларингизда булсангиз хам, катл булиш такдирида ёзил-ганлар уз улим жойларига чикар эдилар. Бу, Аллох куксингиздаги нарсани синаши ва калбингиздагини яхшилаб поклаши учундир. Аллох куксингиздаги нарсани билувчи Зотдир», деб айт. 155. Икки туп тукнашган куни сизлардан юз угириб кочганларни баъзи килган ишлари туфайли шайтон йулдан урди, холос. Батахкик, Аллох уларни афв килди. Албатта, Аллох магфиратли ва рахимли Зотдир. 156. Эй, Иймон келтирганлар! Куфр келтирганларга ва ер юзида юрган ва гозий булган биродарлари хакида, агар бизнинг хузу-римизда булганларида улмас эдилар ва катл килинмас эдилар, дейдиганларга ухшаманг. Буни Аллох калбларида хасрат килиши учун айтурлар. Аллох тирилтирур ва улдирур. Аллох килган амалларингизни курувчи Зотдир. 157. Гарчи Аллох йулида катл килинсангиз хам ёки улсангиз хам, Аллохдан буладиган магфират ва рахмат улар жамлайдиган нарсадан яхшидир. 158. Гарчи улсангиз хам ёки катл килинсангиз хам, албатта, Аллох хузурида йигилурсиз. 159. Аллохнинг рахмати ила уларга мулойим булдинг. Агар купол, калби каттик булганингда, атрофингдан таркаб кетар эдилар. Бас, уларни афв эт. Уларга истигфор айт ва улар билан ишларда машварат кил. Азму карор килганингдан сунг Аллохга таваккал кил. Албатта, Аллох таваккал килувчиларни севадир. 160. Агар сизга Аллох нусрат берса, сиздан голиб келувчи йук. Агар сизни ташлаб куйса, Ундан узга ким хам ёрдам берар эди. Муминлар факат Аллохгагина таваккал килсинлар. 161. Пайгамбарга хиёнат хеч тугри келмас. Кимки хиёнат килса, киёмат куни хиёнат килиб олган нарсаси билан келадир. Сунгра, хар бир жон касбига яраша тулик оладир. Уларга зулм килинмас. 162. Аллохнинг розилигини излаган одам Аллохнинг газабига дучор булган ва борар жойи жаханнам булган одамга ухшармиди! Ва у кандай хам ёмон жой! 163. Уларнинг Аллохнинг хузуридаги даражалари турлича. Аллох килаётган амалларини куриб турувчи Зотдир. 164. Батахкик, Аллох муминларга узларидан Пайгамбар юбориб, неъмат берди. У уларга Аллохнинг оятларини тиловат килиб берадир, уларни поклайдир, китоб ва хикматни ургатур. Гарчи олдин очик-ойдин адашувда булсалар хам. 165. Сен:«Сизга мусийбат етган пайтда, холбуки, узингиз хам икки бараварини етказган эдингиз, бу каердан, дейсизми?! Бу узин-гизнинг хузурингиздан!» деб айт. Албатта, Аллох хамма нарсага кодирдир. 166. Икки жамоа тукнашган куни сизга мусийбат Аллохнинг изни билан ва муминларни билиш учун. 167. Ва мунофиклик килаётганларни билиш учун етди. Ва уларга: «Келинглар, Аллохнинг йулида уруш килинглар ёки мудофаа килинглар», дейилди. Улар «Агар жанг булишини аник билсак, сизга эргашардик»,-дедилар. Улар уша кунда иймондан кура куфрга якинрок эдилар. Тиллари билан дилларида йук нарсани айтурлар. Аллох беркитаётган нарсаларини яхши билувчи Зотдир. 168. 168. Улар уз биродарларига ва (урушга чикмай) утирганларга: «Агар бизга итоат килганларида катл килинмас эдилар», — дейишди. Сен: «Агар гапингиз рост булса, узингиздан улимни кайтариб куринг-чи», деб айт. 169. Аллохнинг йулида катл булганларни уликлар деб хисоб-ламанглар. Балки, улар-тирик, Роббилари хузурида ризкланмокдалар. 170. Улар Аллох Уз фазлидан берган нарсалардан хурсандлар ва хали ортларидан узларига кушилмаган биродарларига, уларга хавф йуклигининг хамда хафа хам булмасликларининг хушхабарини бермокдалар. 171. Улар Аллохдан булган неъмат ва фазлнинг хамда, албатта, Аллох муминларнинг ажрини зое килмаслигининг хушхабарини бермокдалар. 172. Улар жарохат етгандан кейин хам Аллох ва Пайгамбар чакиригига жавоб берадиганлардир. Улардан яхшилик ва такво килганларига улуг ажрлар бордир. 173. Уларга кишилар: «Албатта, одамлар сизга карши куч тупладилар, улардан куркинглар», деганда, иймонлари зиёда булди ва: «Бизга Аллохнинг Узи етарли ва У кандай хам яхши вакил»,-дедилар. 174. Бас, Аллохнинг неъмати ва фазли ила уларга ёмонлик етмасдан кайтдилар ва Аллохнинг розилигига эришдилар. Аллох улуг фазл эгасидир. 175. Албатта, бундай булишингиз шайтондандир, у уз якинла-ридан куркитур. Бас, агар мумин булсангиз, улардан куркманглар, мендан куркинглар. 176. Куфрга ошикаётганлар сени хафа килмасин. Албатта, улар харгиз Аллохга бирор зарар етказа олмаслар. Аллох уларга охиратда насиба килмасликни хохлайдир. Уларга улкан азоб бордир. 177. Албатта, куфрни иймонга сотиб олганлар Аллохга харгиз бирор зарар етказа олмаслар. Уларга аламли азоб бордир. 178. Куфр келтирганлар уларни тек куйганимизни узлари учун яхши деб хисобламасинлар. Биз уларни факат гунохлари купайиши учунгина тек куямиз. Уларга хорловчи азоб бордир. 179. Аллох муминларни покидан нопокини ажратмасдан, сиз турган холда, куйиб куймас. Аллох сизларни гайбдан хабардор килиб куймас. Лекин Аллох Уз Пайгамбарларидан кимни хохласа, танлаб оладир. Бас, Аллохга ва Унинг Пайгамбарларига Иймон келтиринглар. Агар Иймон келтирсангиз ва такво килсангиз, сизларга улуг ажр бордир. 180. Аллох Уз фазлидан берган нарсага бахиллик килганлар, буни узларига яхшилик деб хисобламасинлар. Аксинча, бу уларга ёмонликдир. Киёмат куни бахиллик килган нарсалари ила буйинлари уралур. Осмонлару ернинг мероси Аллохгадир. Ва Аллох килаётган амалларингиздан хабардордир. 181. Батахкик, Аллох: «Албатта, Аллох камбагал ва биз боймиз», деганларнинг гапини эшитди. Айтганларини ва Пайгамбарларни нохак улдирганларни ёзиб куямиз ва: «Куйдирувчи азобни татиб куринг!» деймиз. 182. Бундок булишлиги сизнинг уз кулингиз ила килганингиз туфайлидир. Албатта, Аллох бандаларига зулм килувчи эмас. 183. «Албатта, Аллох биздан утда куядиган курбонлик кел-тирмаган Пайгамбарга ишонмаслигимизга ахд олган», дейдиган-ларга: «Мендан олдин хам сизларга Пайгамбарлар очик-ойдин баёнотлар ва сиз айтган нарса билан келганлар. Агар ростгуй булсаларингиз, нимага уларни улдирдингиз?» деб айт. 184. Агар сени ёлгончи килсалар, сендан олдин очикойдин баёнотлар, хикматли китоблар ва нурли китоблар билан келган Пайгамбарларни хам ёлгончи килганлар. 185. Хар бир жон улимни тотгувчидир. Киёмат куни ажрла-рингизни тулигича олурсиз. Ким дузахдан узоклаштирилса ва жаннатга киритилса, шубхасиз, ютибди. Бу дунё хаёти гурур ма-тохидан узга нарса эмас. 186. Албатта, молу жонда синовга учрайсиз. Албатта, сиздан олдин китоб берилганлардан ва ширк келтирганлардан куплаб озор эшитасиз. Агар сабр килсангиз ва такво килсангиз, албатта, бу салмокли ишлардандир. 187. Аллох китоб берилганлардан, уни одамларга албатта баён килурсиз ва беркитмассиз, деб ахд олганини эсла. Бас, уни ортларига каратиб отдилар ва арзон нархга сотдилар. Сотиб олган нарсалари кандай хам ёмон! 188. Килганларига хурсанд булиб, килмаганларига макталишни суядиганларни азобдан нажотда деб хисоблама. Уларга аламли азоб бор! 189. Осмонлару ернинг мулки Аллохникидир. Ва Аллох хар бир нарсага кодирдир. 190. Албатта, осмонлару ернинг яратилишида ва кеча-кундузнинг алмашинишида акл эгалари учун белгилар бор. 191. Аллохни тик турган, утирган ва ёнбошлаган холларида эслайдиган, осмонлару ернинг яратилишини тафаккур киладиганлар: «Роббимиз, буни бекорга яратганинг йук, Узинг поксан, бизни ут азобидан саклагин. 192. Роббимиз, албатта, Сен кимни дузахга киритсанг, батахкик, уни шарманда килибсан. Ва золимларга ёрдам берувчилар йук. 193. Роббимиз, биз нидо килувчининг «Роббингизга Иймон кел-тиринг!» деб нидо килаётганини эшитдик ва Иймон келтирдик. Роббимиз, бизнинг гунохларимизни кечиргин ва ёмонликларимизни учиргин хамда яхшилар билан бирга улдиргин. 194. Роббимиз, бизга Пайгамбарларингга ваъда килган нарса-ларингни бергин ва бизни киёмат куни шарманда килмагин. Албатта, Сен ваъдага хилоф килмассан», дерлар. 195. Роббилари уларнинг (дуоларини) ижобат килиб: «Мен сиз-лардан эркагу аёл амал килувчининг амалини зое килмасман. Баъзингиз баъзингиздансиз. Хижрат килганлар, диёрларидан чи-карилганлар, Менинг йулимда азият чекканлар, жанг килганлар ва катл булганларнинг ёмонликларини учирурман хамда уларни албатта остидан анхорлар окиб турган жаннатларга киритурман, бу — Аллохнинг хузуридан савобдир. Ва Аллох — хузурида гузал савоб бор зотдир», деди. 196. Куфр келтирганларнинг юрт кезишлари сени алдаб куймасин. 197. Бу озгина матохдир. Сунгра, уринлари жаханнамдир. У кандай хам ёмон ёток! 198. Лекин Роббиларига такво килганлар учун остидан анхорлар окиб турган жаннатлар булиб, унда абадий колурлар. Бу Аллохдан зиёфатдир. Аллох хузуридаги нарса аброрлар учун ях-шидир. 199. Албатта, ахли китоблардан Аллохга, сизларга туширил-ган нарсага, уларга туширилган нарсага Иймон келтирадиганлари, Аллохга узини хор тутиб буйин эгадиганлари, Аллохнинг оятларини арзон бахога сотмайдиганлари бордир. Ана ушаларга Роббилари хузурида ажр бордир. Албатта, Аллох тезхисоб зотдир. 200. Эй, Иймон келтирганлар! Сабр килинг. Сабр ила голиб келинг. Курашга бел боглаб туринг. Аллохга такво килинг. Шояд-ки, ютукка эришсангиз. Оли Имрон сураси 120-200
Комментарии 0