Саудия валиахд шахзодаси шлар ишончини козониш учун коррупцияга карши кураш бошлади — узбекистон

Саудия валиахд шахзодаси шлар ишончини козониш учун коррупцияга карши кураш бошлади — узбекистон

Саудия валиахд шахзодаси eшлар ишончини козониш учун коррупцияга карши кураш бошлади — узбекистон

ЛОНДОН (Рейтер) – Хафта охирида Саудия Арабистонида кироллик оиласидаги юксак мартабали шахзодаларнинг хибсга олиниши ва вазирликлардаги узгаришлар ХХ асрнинг 60-йилларидан бери мавжуд давлат тузилмасини тубдан узгартириб юборди.
Саудия Арабистонида хокимият 1953 йили кирол Абдулазиз вафоти, айникса, унинг угли кирол Сауд тахтдан воз кечгандан сунг жамоа булиб бошкарилаётган эди.
Тож кирол Абдулазизнинг угилларининг ёшига караб, биридан иккинчисига утаётган, унинг хар бир угли ва оиласи давлатнинг бирор сохасини бошкариб келаётган эди.
Шахзода Файсал, сунгра унинг угли неча ун йиллар давомида Ташки ишлар вазирлигини, шахзода Султон Мудофаа вазирлигини, шахзода Наиф Ички ишлар вазирлиги ва хавфсизлик кучларини назорат килиб келди. Яхши куролланган милиция шахзода Абдуллох измида эди. Шахзода Салмонга эса пойтахт Риёд шахри хокимлиги тегди.
Бундай тизимдан максад хокимият оиланинг бирор тармоги кулида ортикча йигилиб колиши олдини олиш, давлат асосчиси булган киролнинг барча угилларига ундан улуш бериш эди.
Гарчи расмий хокимият монархнинг кулида булса-да, амалда у кирол оиласи оксоколлари билан бамаслахат иш юритар ва давлатни муроса билан бошкарар эди.
Саудларнинг бошкарув тизими президентникидан кура? бош вазир бошкарувига якинрок эди.
Хокимиятнинг бир кулга йигилиши
Кирол Абдуллохга ворис сифатида курилган шахзодалар Султон ва Наиф ундан олдинрок вафот этгани учун тож шахзода Салмонга насиб этди.
Абдулазизнинг энг ёш угли Мукрин валиахд шахзода этиб тайинланган булса-да? у кирол оиласида етарли хокимият ва таъсир кучига эга эмас эди.
Орадан уч-турт ой утиб, Мукриннинг урнини шахзода Наифнинг угилларидан бири Мухаммад бин Наиф эгаллади. У мархум отасидан Ички ишлар вазирлиги ва хавфсизлик кучлари назоратини мерос килиб олди.
Куп утмай, 2017 йили Мухаммад бин Наиф валиахд шахзодалик урнини янги киролнинг угли Мухаммад бин Салмонга бушатиб берди.
Мухаммад бин Салмон Мудофаа вазири булди. Вахоланки, илгари куролли кучлар назорати Султоннинг оиласи кулида эди.
Сунгги “куч ишлатувчи вазирлик” Миллий гвардия эди, унинг назорати кирол Абдуллохдан угли, шахзода Митебга мерос булиб утди.
Утган хафта охирида шахзода Митебнинг лавозимидан четлаштирилиши кирол оиласидаги сунгги мустакил хокимият тармогига бархам берди.
Шу тарика учта куч ишлатувчи вазирлик назорати (Мудофаа, Ички ишлар вазирликлари ва Миллий гвардия) катта оиланинг бир тармоги, яъни кирол Салмон ва унинг угли, шахзода Мухаммад ибн Салмон кулида жам булди.
Коррупцияга карши кураш кампанияси
Саудия Арабистонидаги ички хокимият жадал узгармокда.
Умумий коидага кура, шу пайтгача барча бахс-мунозаралар кирол оиласида, бегоналарни аралаштирмасдан хал этилиб келган.
Шахзодалар киролга содик булиши ва бошкарув тизимини узгартиришни талаб килиб чикмаслиги керак эди. Шунга асосан, уларнинг хавфсизлиги ва бойлиги курикланган.
Бойлик ва хашамни куз-куз килиш дуруст хисобланмаган ва вакти-вакти билан кораланган. Шунга карамай, шахзодалар бемалол пул йигиш ва бизнес килиш имконига эга булиб келган.
Бирок кирол Салмон ва угли утмиш амалиётидан бутунлай воз кечиб, коррупцияга карши кураш кампаниясини бошлади хамда пора олиш ва камомадга йул куйган вазирлар ва хукумат амалдорларини камокка олди.
Сунгги уч йил ичида тахтга якин шахзодаларнинг хукуматдан четлаштирилиши, энди эса шахзодалар ва вазирларни хибсга олиш илк марта кирол оиласи аъзоларининг хавфсизлиги ва бойлигига хавф сола бошлади.
Неча ун йил давомида Саудия Арабистонида коррупция урчиб, хадсиз-хисобсиз бойлик давлат бюджетидан хусусий кулларга утиб, хатто чет элларга чикиб кетди.
Коррупцияга карши кураш кампанияси ва етакчи вазирлар, хатто шахзодаларни камокка олиш саудлар давлати тузилмаси узгаришига сабаб булиши мумкин.
Ёш саудияликлар ишончини козониш йулида
Саудия Арабистонида тугилиш даражаси юкорилиги ва чакалоклар улими камайиб бораётгани сунгги 40 йил мобайнида ахоли сонининг кескин ортишига сабаб булди. Бугунги кунга келиб, 30 ёшгача булганлар сони ахолининг купчилигини ташкил килмокда.
Киролликдаги энг йирик муаммо хар йили мехнат бозорига келиб кушилаётган юз минглаб ёшларга яхши маош туланадиган иш жойлари топиб беришдир.
Мамлакатда ишсизлик ва туликсиз ишлаш холлари кенг таркалган. 1979 йили ислом жангарилари Макка шахридаги Буюк Масжидни камал килгандан сунг ижтимоий ва диний назорат урнатиш буйича кабул килинган шафкатсиз тизимдан ахоли норози.
Хокимиятдаги мавкени мустахкамлаб олишга интилаётган валиахд шахзода Мухаммад бин Салмон ижтимоий сохани эркинлаштириш, янги иш жойлари яратиш ва тезрок узгаришларга эришиш тугрисида ваъда берди. Ёш саудияликлар уни куллаб-кувватламокда.
Коррупцияга карши кураш кампаниясини иктисодий тургунлик сабаб имкониятлари чекланиб колган ёшлар куллаб-кувватлаши тайин, бирок бу хол мамлакатдаги компаниялар, сиёсий ва ижтимоий соха аъёнларига тахдид килади.
Хар кандай сиёсий тизимда коррупцияга карши кураш аъёнлар уртасидаги келишмовчиликларни хал этишда халк мададига таянишнинг энг ишончли йулидир.
Сиeсий хатарлар
Саудия Арабистонида хокимиятнинг кирол оиласи бир тармоги кулида йигилиб колиши мамлакат хукумати фаолиятини жадаллаштиришга ёрдам беради. Шу билан бирга хавфни кучайтиради, мавжуд тизимни тубдан ислох килиш эхтимолини хам оширади.
Сунгги вокеалар кирол оиласи бошка тармокларини четга суриб куйди ва илк марта улар хавфсизлигига тахдид вужудга келди. Валиахд шахзода узига куплаб душман орттириб олди, лекин мухолифларнинг ваколати камайганига яраша тахдиди хам пасайиши мумкин.
Жамоа бошкаруви урнини шахс бошкаруви эгаллади. Бинобарин, бундан кейин валиахд шахзода хукумат фаолияти учун шахсан жавобгар булади. Мабодо унинг иктисодий ва ижтимоий узгаришлари кутилган натижани бермаса, такдири хаваф остида колади. Шу сабабли саудлар давлати тез орада иктисодий усишга эришиши ва янги иш жойлари яратиши шарт.
Саудия Арабистони иктисодиёти жахон бозорида нефть нархининг яна бир марта пасайишини кутара олмаслиги мумкин.

Комментарии 0

Оставить комментарий

Ваш email не будет опубликован.