Суд экспертизаси тугрисида — узбекистон

Суд экспертизаси тугрисида — узбекистон

Суд экспертизаси тугрисида — узбекистон

Конунчилик палатаси томонидан 2009 йил 18 ноябрда кабул килинган
Сенат томонидан 2010 йил 7 майда маъкулланган
1-боб. Умумий коидалар
1-модда. Ушбу Конуннинг максади
Ушбу Конуннинг максади суд экспертизаси сохасидаги муносабатларни тартибга солишдан иборат.
2-модда. Суд экспертизаси тугрисидаги конун хужжатлари
Суд экспертизаси тугрисидаги конун хужжатлари ушбу Конун ва бошка конун хужжатларидан иборатдир.
Агар Узбекистон Республикасининг халкаро шартномасида Узбекистон Республикасининг суд экспертизаси тугрисидаги конун хужжатларида назарда тутилганидан бошкача коидалар белгиланган булса, халкаро шартнома коидалари кулланилади.
3-модда. Асосий тушунчалар
Ушбу Конунда куйидаги асосий тушунчалар кулланилади:
давлат суд эксперти — давлат суд-экспертиза муассасасининг уз хизмат вазифаларини бажариш тартибида суд экспертизасини утказувчи суд эксперти;
Олдинги тахрирга каранг.
иш — суд экспертизаси тайинланган фукаролик, иктисодий, жиноят иши (шу жумладан, терговга кадар текширув материаллари), маъмурий хукукбузарлик тугрисидаги иш;
(3-модданинг учинчи хатбошиси Узбекистон Республикасининг 2017 йил 14 сентябрдаги УРК-446-сонли Конуни тахририда — УР КХТ, 2017 й., 37-сон, 978-модда)
суд эксперти — хулоса бериш учун фан, техника, санъат ёки хунар сохасида махсус билимларга эга булган, белгиланган тартибда суд эксперти сифатида тайинланган жисмоний шахс;
суд экспертининг хулосаси (хулоса) — суд эксперти ёки суд экспертлари комиссияси томонидан тузиладиган ва суд-эксперт текширишларининг олиб борилишини ва натижаларини акс эттирадиган ёзма хужжат;
Олдинги тахрирга каранг.
суд экспертизаси — фукаролик, иктисодий, жиноят ва маъмурий суд ишларини юритишда иш холатларини аниклашга каратилган хамда суд эксперти томонидан фан, техника, санъат ёки хунар сохасидаги махсус билимлар асосида суд-эксперт текширишларини утказиш ва хулоса беришдан иборат булган процессуал харакат;
(3-модданинг олтинчи хатбошиси Узбекистон Республикасининг 2017 йил 14 сентябрдаги УРК-446-сонли Конуни тахририда — УР КХТ, 2017 й., 37-сон, 978-модда)
суд-экспертлик фаолияти — суд экспертизасини ташкил этиш ва утказиш буйича фаолият.
4-модда. Суд-экспертлик фаолиятининг асосий принциплари
Конунийлик, инсон хукук ва эркинликларига риоя этилиши, суд экспертининг мустакиллиги, суд-эксперт текширишларининг холислиги, хар томонламалиги ва туликлиги суд-экспертлик фаолиятининг асосий принципларидир.
5-модда. Суд-экспертлик фаолиятини амалга оширишда конунийликка риоя этилиши
Суд-экспертлик фаолияти Узбекистон Республикасининг Конституцияси ва бошка конун хужжатлари талабларига риоя этилган холда амалга оширилади.
6-модда. Суд-экспертлик фаолиятини амалга оширишда инсон хукук ва эркинликларига риоя этилиши
Суд-экспертлик фаолияти Узбекистон Республикасининг Конституцияси хамда конунларида назарда тутилган инсон хукук ва эркинликларига риоя этилган холда амалга оширилади.
Шахснинг эркинлигини вактинча чеклашни ёки унинг шахсий дахлсизлиги бузилишини талаб этувчи суд-эксперт текширишлари (бундан буён матнда текширишлар деб юритилади) факат конунда белгиланган асослар ва тартибда утказилади.
Давлат суд-экспертиза муассасаси ёки бошка корхона, муассаса, ташкилот (бундан буён матнда бошка ташкилот деб юритилади) томонидан суд экспертизаси утказилиши муносабати билан кабул килинган карорлар, суд экспертининг харакатлари (харакатсизлиги) уз хукук ва эркинликларининг чекланишига олиб келди деб хисоблаган шахс мазкур карорлар, харакатлар (харакатсизлик) устидан конунда белгиланган тартибда шикоят килишга хакли.
7-модда. Суд экспертининг мустакиллиги
Суд эксперти суд экспертизасини утказишда суд экспертизасини тайинлаган органдан (шахсдан), тарафлардан ва ишнинг натижасидан манфаатдор булган бошка шахслардан мустакилдир.
Суд эксперти узининг фан, техника, санъат ёки хунар сохасидаги махсус билимларига (бундан буён матнда махсус билимлар деб юритилади) мувофик утказилган текширишлар натижаларига асосланиб хулоса беради.
Суд экспертизасини тайинлаган орган (шахс), шунингдек бошка давлат органлари, юридик ва жисмоний шахслар томонидан тарафлардан бирортасининг ёки ишнинг натижасидан манфаатдор булган бошка шахсларнинг фойдасини кузлаб хулоса олиш максадида суд экспертига таъсир курсатилишига йул куйилмайди.
8-модда. Текширишларнинг холислиги, хар томонламалиги ва туликлиги
Суд эксперти текширишларни холисона, катъий илмий ва амалий асосда, тегишли ихтисослик доирасида, хар томонлама ва тулик хажмда утказади.
Суд экспертининг хулосаси (хулоса) килинган фикрларнинг асослилиги ва ишончлилигини умум эътироф этилган илмий ва амалий маълумотлар базасига мувофик текшириш имкониятини берадиган коидаларга асосланиши лозим.
9-модда. Текшириш объектлари
Ашёвий далиллар, текшириш учун намуналар, бошка моддий объектлар, мурдалар ва уларнинг кисмлари, хужжатлар, шунингдек суд экспертизаси утказилаётган иш материаллари текшириш объектлари булиши мумкин. Текширишлар тирик одамга нисбатан хам утказилади.
Текширишни утказиш ва хулоса бериш учун суд экспертига зарур булган тирик одам, мурда, хайвон, усимлик, буюм, материал ёки модданинг хусусиятларини акс эттирувчи объектлар текшириш учун намуналардир.
Суд экспертизасини утказишда текшириш объектлари (тирик одамдан ташкари) текширишни утказиш учун кай даражада зарур булса, шу даражада шикастланиши ёки ишлатилиши мумкин. Бунда текшириш объектининг кисман шикастланиши ёки ишлатилишига суд экспертизасини тайинлаган органнинг (шахснинг) ёзма рухсати олиниши зарур, тайинланган суд экспертизасининг узига хос хусусиятлари объектнинг шикастланишини (бузилишини) ёки ишлатилишини такозо этувчи холлар бундан мустасно.
Текшириш объектларининг суд экспертизасини тайинлаган органнинг (шахснинг) ёзма рухсати билан ёхуд тайинланган суд экспертизасининг узига хос хусусиятлари билан боглик холда шикастланганлиги ёки ишлатилганлиги давлат суд-экспертиза муассасаси, бошка ташкилот ёки суд эксперти томонидан мазкур объектларнинг мулкдорига зарарнинг урни коплаб берилишига сабаб булмайди.
Текшириш объектлари, агар уларнинг улчамлари ва хоссалари имкон берса, уралган ва мухрланган холда суд экспертига топширилиши керак.
Текшириш объектини суд экспертининг иш жойига етказиб беришнинг иложи булмаганда, суд экспертизасини тайинлаган орган (шахс) унга мазкур объектни монеликсиз кириб куришни ва уни текшириш имкониятини таъминлайди.
Суд экспертизаси тугалланганидан кейин текшириш объектлари, агар улар тула ишлатилган булмаса, суд экспертизасини тайинлаган органга (шахсга) кайтарилади.
10-модда. Суд эксперти
Суд эксперти сифатида давлат суд эксперти, бошка ташкилот ходими ёки бошка жисмоний шахс иштирок этиши мумкин.
Бошка ташкилот ходими суд экспертизасини уни тайинлаган орган (шахс) томонидан мазкур ташкилотга берилган топширикни бажариш тартибида утказади.
Ишда суд эксперти сифатида иштирок этиш учун жалб этилган бошка жисмоний шахс бирон-бир давлат суд-экспертиза муассасаси штатида турмайди ва суд экспертизасини уни тайинлаган органнинг (шахснинг) топширигини бажариш тартибида утказади.
Белгиланган тартибда муомалага лаёкатсиз ёки муомала лаёкати чекланган деб топилган шахслар, шунингдек касддан содир этган жиноятлари учун судланганлик холати тугалланмаган ёки судланганлиги олиб ташланмаган шахслар суд эксперти сифатида жалб этилиши мумкин эмас. Шахснинг суд эксперти сифатида иштирок этишини истисно этадиган бошка холатлар процессуал конунда назарда тутилади.
Каранг: Жиноят-процессуал кодексининг 78-моддаси, Фукаролик-процессуал кодексининг 26-моддаси, Хужалик-процессуал кодексининг 18-моддаси.
Суд эксперти иш холатларини текширишда факат узига топширилган суд экспертизаси предметига тааллукли ва хулоса бериш учун ахамиятга молик масалалар буйича иштирок этади.
Суриштирув, дастлабки тергов органлари, суд ва суд мухокамасидаги тарафлар суд экспертига факат унга топширилган суд экспертизаси ва у томонидан берилган хулоса муносабати билан мурожаат этишга хакли.
Суд эксперти факат узи томонидан берилган хулоса ва шахсан утказган текширишлари юзасидан сурок килиниши мумкин.
Суд экспертини у хулоса бергунига кадар сурок килиш такикланади.
11-модда. Суд экспертига куйиладиган малакага оид талаблар
Давлат суд эксперти лавозимини олий маълумотга, алохида холларда эса урта махсус, касб-хунар маълумотига эга булган, муайян суд-эксперт ихтисослиги буйича кейинги тайёргарликдан утган ва Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси томонидан белгиланган тартибда давлат суд эксперти сифатида аттестациядан утказилган Узбекистон Республикаси фукароси эгаллаши мумкин.
Суд эксперти сифатида жалб этиладиган бошка ташкилот ходими ва бошка жисмоний шахс олий маълумотга, алохида холларда эса урта махсус, касб-хунар маълумотига эга булиши лозим.
12-модда. Давлат суд-экспертиза муассасаси
Суд-экспертлик фаолиятини амалга ошириш учун ташкил этилган ихтисослаштирилган муассаса давлат суд-экспертиза муассасасидир. Суд-экспертлик фаолияти тегишли давлат органларининг экспертиза булинмалари томонидан хам амалга оширилиши мумкин. Суд экспертизасини утказиш мазкур экспертиза булинмаларига топширилган холларда, улар давлат суд-экспертиза муассасалари каби вазифаларни амалга оширади, хукукларга эга булади, мажбуриятларни бажаради ва жавобгар булади.
Айни бир хил ихтисосликдаги давлат суд-экспертиза муассасаларида суд экспертизасини ташкил этиш, утказиш, давлат суд экспертларини касбий тайёрлаш ва ихтисослаштириш суд-экспертлик амалиётига ягона илмий-услубий ёндашув асосида амалга оширилади.
Давлат суд-экспертиза муассасасида суд экспертизалари, бу муассаса кайси давлат органи ихтиёрида булса, уша давлат органи томонидан аникланадиган, у учун белгиланган хизмат курсатиш минтакаларига мувофик утказилади.
Суд экспертизасини тайинлаган ва давлат суд-экспертиза муассасасининг хизмат курсатиш минтакасидан ташкарида жойлашган органлар (шахслар) учун суд экспертизаси, истисно тарикасида, ушбу муассаса томонидан конун хужжатларига мувофик утказилиши мумкин.
Давлат суд-экспертиза муассасалари конун хужжатларига мувофик ташкил этилади, кайта ташкил этилади ва тугатилади.
Каранг: Узбекистон Республикаси Фукаролик кодексининг 42, 49, 50 ва 53-моддалари.
2-боб. Давлат суд-экспертиза муассасаси, бошка ташкилот рахбарининг хамда суд экспертининг хукук ва мажбуриятлари
13-модда. Давлат суд-экспертиза муассасаси ёки бошка ташкилот рахбарининг суд-экспертлик фаолияти сохасидаги хукуклари
Давлат суд-экспертиза муассасаси ёки бошка ташкилот рахбари куйидаги хукукларга эга:
агар мазкур ташкилотда текширишларни утказиш учун тегишли мутахассислар ёки зарур моддий-техник база ёхуд махсус шароитлар булмаса, суд экспертизасини тайинлаш тугрисидаги карор ёки ажримни ижро этмасдан хамда суд экспертизасини утказиш учун такдим этилган текшириш объектлари ва иш материалларини уч кунлик муддатда кайтариш;
суд экспертизасини тайинлаган органдан (шахсдан) суд экспертлари комиссияси таркибига мазкур ташкилотда ишламайдиган шахсларни, шу жумладан бошка давлатлардан мутахассисларни, агар суд экспертизасини утказиш учун уларнинг махсус билимлари зарур булса, киритиш тугрисида илтимос килиш;
куйилган масалаларни хал этиш учун зарур булган текширишларни утказишни уз кучлари ва воситалари билан таъминлаётган ташкилотларга суд экспертизасини тайинлаш тугрисидаги карор ёки ажримнинг кучирма нусхасини юбориш;
суд экспертизасини тайинлаган органдан (шахсдан) мазкур ташкилотнинг текшириш объектлари текширилганидан сунг уларни ташиш, бундан почта харажатлари мустасно; текшириш объектлари суд экспертизасини тайинлаган орган (шахс) томонидан олинмаган такдирда, уларни конун хужжатларида белгиланган муддат мобайнида ушбу ташкилотда саклаш; катта хавф тугдирадиган объектларнинг мазкур ташкилотга келиб тушиши натижасидаги зарарли окибатларни (портлаш, ёнгин ва шу кабиларни), агар суд экспертизасини тайинлаган орган (шахс) ушбу объектлар билан муомалада булишнинг унга маълум булган махсус коидалари тугрисида рахбарга хабар бермаган булса ёки улар лозим даражада уралмаган булса, бартараф этиш билан боглик харажатларнинг урнини коплашни талаб килиш.
Давлат суд-экспертиза муассасаси ёки бошка ташкилот рахбари конун хужжатларига мувофик бошка хукукларга хам эга булиши мумкин.
14-модда. Давлат суд-экспертиза муассасаси ёки бошка ташкилот рахбарининг суд-экспертлик фаолияти сохасидаги мажбуриятлари
Давлат суд-экспертиза муассасаси ёки бошка ташкилот рахбари:
суд экспертизасини тайинлаш тугрисидаги карор ёки ажрим олинганидан сунг суд экспертизасини утказишни мазкур ташкилотнинг куйилган саволларга жавоб бериш учун талаб килинадиган куламда махсус билимларга эга булган ходимлари жумласига кирадиган суд экспертига ёки суд экспертлари комиссиясига топшириши;
суд экспертига ёки суд экспертлари комиссиясининг хар бир аъзосига суд экспертининг хукук ва мажбуриятларини тушунтириши (давлат суд-экспертиза муассасаларининг ходимларига бундай тушунтириш ишга кабул килиш чогида берилади);
суд экспертини била туриб нотугри хулоса берганлиги, суриштирув ёки дастлабки тергов маълумотларини суриштирувчи, терговчи ёхуд прокурорнинг рухсатисиз ошкор килганлиги, шунингдек хулоса беришни рад этганлиги ёки бу ишдан буйин товлаганлиги учун жиноий жавобгарлик тугрисида огохлантириши, ундан тегишли тилхат олиши ва мазкур тилхатни хулоса билан бирга суд экспертизасини тайинлаган органга (шахсга) юбориши;
Каранг: Узбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 238—240-моддалари.
утказилаётган текширишларнинг туликлиги ва сифати устидан назоратни, суд экспертининг мустакиллиги принципини бузмаган холда, таъминлаши;
суд экспертизасини утказиш муддатини конун хужжатларида белгиланган тартибда аниклаши ва унга риоя этилишини назорат килиши;
суд экспертига текширишларни утказиш учун зарур булган шароитларни таъминлаши;
текшириш тугаганидан сунг хулосани, текшириш объектлари ва иш материалларини суд экспертизасини тайинлаган органга (шахсга) юбориши шарт.
Давлат суд-экспертиза муассасаси ёки бошка ташкилот рахбари зиммасида конун хужжатларига мувофик бошка мажбуриятлар хам булиши мумкин.
Давлат суд-экспертиза муассасаси ёки бошка ташкилот рахбари:
суд экспертизасини утказиш учун зарур булган кушимча текшириш объектларини суд экспертизасини тайинлаган органнинг (шахснинг) карори ёки ажримисиз талаб килиб олишга;
суд экспертизасини утказиш учун мазкур ташкилотда ишламайдиган шахсларни мустакил равишда жалб этишга;
суд экспертига муайян суд экспертизаси юзасидан текшириш жараёнини ва фикрлар мазмунини олдиндан белгилаб куядиган курсатмалар беришга хакли эмас.
15-модда. Суд экспертининг хукуклари
Суд эксперти куйидаги хукукларга эга:
конун хужжатларида белгиланган тартибда суд экспертизаси предметига оид иш материаллари билан танишиш, улардан зарур маълумотларни ёзиб олиш ёки кучирма нусхалар олиш;
суд экспертизасини утказиш учун зарур булган кушимча материаллар ва текшириш объектлари такдим этилиши хакида илтимосномалар бериш;
тергов харакатлари утказилаётганда суриштирувчи, терговчи, прокурорнинг рухсати билан хозир булиш ва шу тергов харакатларида иштирок этувчи шахсларга суд экспертизаси предметига оид саволлар бериш;
суд мухокамасида суд экспертизаси предметига оид далилларни текширишда иштирок этиш ва сурок килинаётган шахсларга суднинг рухсати билан саволлар бериш;
ашёвий далиллар ва хужжатларни куздан кечириш;
уз хулосасида нафакат узининг олдига куйилган саволлар буйича, балки суд экспертизаси предметига оид ва иш учун ахамиятга молик бошка масалалар буйича хам фикрларини баён этиш;
унинг хулосаси ёки курсатувлари процесс иштирокчилари томонидан нотугри талкин килинганлиги хусусида тергов харакати ёки суд мажлиси баённомасига киритилиши лозим булган баёнотлар бериш;
агар у иш юритилаётган тилни билмаса ёки етарлича билмаса, уз она тилида хулоса такдим этиш ва курсатувлар бериш хамда бундай холда таржимон хизматидан фойдаланиш;
агар унинг хукук ва эркинликларини ишни юритаётган органнинг карорлари, шахснинг харакатлари (харакатсизлиги) бузаётган булса, бу карорлар, харакатлар (харакатсизлик) устидан конунда белгиланган тартибда шикоят килиш.
Суд эксперти конун хужжатларига мувофик бошка хукукларга хам эга булиши мумкин.
16-модда. Суд экспертининг мажбуриятлари
Суд эксперти:
суд эксперти сифатида узини узи рад этиши учун конунда назарда тутилган асослар мавжуд булган такдирда, бу хакда суд экспертизасини тайинлаган органга (шахсга) ёки давлат суд-экспертиза муассасасининг ёхуд бошка ташкилотнинг рахбарига дархол маълум килиши;
Суд экспертини узини узи рад этиш асослари Жиноят-процессуал кодексининг 78-моддасида, Фукаролик-процессуал кодексининг 26-моддасида, Хужалик-процессуал кодексининг 18-моддасида курсатилган.
узига такдим этилган текшириш объектларини хар томонлама ва тулик текширишдан утказиши, уз олдига куйилган саволлар юзасидан асосли ва холисона хулоса бериши;
суриштирувчи, терговчи, прокурор ёки суднинг чакирувига биноан суриштирувда, дастлабки терговда ёки суд мажлисида шахсан иштирок этиш учун келиши;
узи утказган суд экспертизаси хусусида курсатувлар бериши ва узи берган хулосани тушунтириш учун кушимча саволларга жавоб бериши;
суд экспертизасини утказиши муносабати билан узига маълум булиб колган маълумотларни ошкор килмаслиги;
такдим этилган текшириш объектлари ва иш материалларининг сакланишини таъминлаши;
иш тергов килинаётганда ва суд мухокамаси вактида тартибга риоя килиши шарт.
Суд эксперти зиммасида конун хужжатларига мувофик бошка мажбуриятлар хам булиши мумкин.
Суд эксперти:
суд экспертизасини утказиш билан боглик булган, ишнинг натижасидан узининг манфаатдор эмаслигини шубха остига куядиган масалалар юзасидан процесс иштирокчилари билан шахсий алокага киришишга;
суд экспертизасини утказиш учун мустакил равишда материаллар туплашга;
суд экспертизаси натижаларини суд экспертизасини тайинлаган органдан (шахсдан) ташкари бирон-бир шахсга хабар килишга хакли эмас.
Давлат суд эксперти, шунингдек:
агар конун хужжатларида бошкача коида белгиланмаган булса, давлат суд-экспертиза муассасаси рахбаридан ташкари бевосита бошка бирон-бир органдан (шахсдан) суд экспертизасини утказиш тугрисида топшириклар кабул килишга;
бошка ташкилот ходими ёки бошка жисмоний шахс сифатида суд экспертизасини утказишга хакли эмас.
3-боб. Суд экспертизасини утказиш
17-модда. Суд экспертизасини утказиш асослари ва муддатлари
Суриштирувчининг, терговчининг, прокурорнинг ёки судьянинг карори, суднинг ажрими суд экспертизасини утказиш асосларидир. Суд экспертизаси тегишли карор ёки ажрим чикарилган кундан эътиборан тайинланган хисобланади.
Суд экспертизасини тайинлаган орган (шахс) текширишларни утказиш ва хулоса бериш учун суд экспертига зарур булган текшириш объектлари хамда иш материалларини такдим этади.
Суд экспертизасини тайинлаган орган (шахс) текшириш учун намуналар олади ва уларни процессуал конунда белгиланган тартибда ишга кушиб куяди. Зарур холларда, бундай намуналарни олиш суд экспертизасини утказиш топширилган суд эксперти ёки мутахассис иштирокида амалга оширилади.
Агар текшириш учун намуналар олиш текширишларнинг бир кисми хисобланса ва суд экспертизасига такдим этилган текшириш объектларидан фойдаланилган холда суд эксперти томонидан амалга оширилса, суд экспертизаси тугалланганидан кейин мазкур намуналар уни тайинлаган органга (шахсга) юборилади ёхуд конун хужжатларида белгиланган тартибда давлат суд-экспертиза муассасасида, агар суд экспертизаси ушбу муассасада утказилган булса, сакланади.
Суд экспертизаси конун хужжатларида белгиланган муддатларда утказилади.
18-модда. Кушимча ва кайта суд экспертизалари
Кушимча суд экспертизаси хулосадаги бушликларнинг урнини тулдириш учун тайинланади ва шу ёки бошка суд эксперти (суд экспертлари комиссияси) томонидан утказилади.
Хулоса асослантирилмаганда ёки унинг тугрилигига шубха тугилганда ёхуд унга асос килиб олинган далиллар ишончли эмас деб топилганда ёки суд экспертизасини утказишнинг процессуал коидалари жиддий бузилганда кайта суд экспертизаси тайинланади.
Кайта суд экспертизаси тайинланганда суд эксперти (суд экспертлари комиссияси) олдига илгари кулланилган текшириш усулларининг илмий асосланганлиги тугрисидаги масала куйилиши мумкин.
Кайта суд экспертизасини тайинлаш тугрисидаги карорда ёки ажримда кайта суд экспертизасини тайинлаган органнинг (шахснинг) биринчи (олдинги) суд экспертизаси хулосасига кушилмаганлиги сабаблари курсатилиши лозим.
Кайта суд экспертизасини утказиш бошка суд экспертига (суд экспертлари комиссиясига) топширилади. Биринчи (олдинги) суд экспертизасини утказган суд эксперти (суд экспертлари комиссияси) кайта суд экспертизасини утказишда хозир булиши ва тушунтиришлар бериши мумкин, лекин у текшириш утказиш ва хулоса тузишда иштирок этмайди.
19-модда. Суд экспертизасининг суд экспертлари комиссияси томонидан утказилиши
Суд экспертизаси бир хил (комиссиявий суд экспертизаси) ёки турли хил (комплекс суд экспертизаси) суд-эксперт ихтисослигидаги бир неча суд эксперти томонидан утказилиши мумкин.
Суд экспертизасининг суд экспертлари комиссияси томонидан утказилиши суд экспертизасини тайинлаган орган (шахс) ёки мазкур экспертизанинг утказилишини ташкил этувчи давлат суд-экспертиза муассасаси ёхуд бошка ташкилот рахбари томонидан белгиланади.
Суд экспертизасини утказиш топширилган суд экспертлари комиссияси уз олдига куйилган масалаларни хал этиш зарурлигидан келиб чикиб, утказиладиган текширишларнинг максади, кетма-кетлиги ва хажмини келишиб олади.
Суд экспертизасини утказиш топширилган суд экспертлари комиссияси таркибидаги хар бир суд эксперти текширишларни мустакил ва алохида олиб боради, шахсан узи ва комиссиянинг бошка аъзолари томонидан олинган натижаларни бахолайди хамда куйилган саволлар юзасидан уз махсус билимлари доирасида фикрларини шакллантиради.
Текширишларнинг суд экспертлари комиссияси таркибига киритилмаган шахслар томонидан тулик ёки кисман утказилишига йул куйилмайди.
20-модда. Комиссиявий суд экспертизаси
Комиссиявий суд экспертизаси утказилаётганда суд экспертларининг хар бири текширишларни тулик хажмда утказади ва улар олинган натижаларни биргаликда тахлил килади.
Суд экспертлари умумий фикрга келганидан сунг биргаликдаги хулосани ёки хулоса беришнинг иложи йуклиги тугрисидаги хужжатни тузади ва имзолайди.
Суд экспертлари уртасида келишмовчиликлар келиб чиккан такдирда, уларнинг хар бири келишмовчиликлар келиб чиккан барча ёки айрим масалалар буйича алохида хулоса беради.
21-модда. Комплекс суд экспертизаси
Комплекс суд экспертизаси иш учун ахамиятга молик холатларни турли илм сохаларидан фойдаланган холда бир неча текшириш утказиш йули билангина аниклаш мумкин булган холларда тайинланади.
Комплекс суд экспертизасини утказишда суд экспертларининг хар бири уз ваколати доирасида текширишлар олиб боради. Комплекс суд экспертизасининг хулосасида суд экспертларининг хар бири кайси текширишларни ва канча хажмда олиб борганлиги, кайси холатларни шахсан узи аниклаганлиги хамда кандай фикрларга келганлиги курсатилади. Суд экспертларининг хар бири хулосанинг ушбу текширишлар баён этилган кисмини имзолайди ва улар учун жавобгар булади.
Умумий фикрни (фикрларни), олинган натижаларни бахолашга ва ушбу фикрни (фикрларни) шакллантиришга ваколатли булган суд экспертлари килади. Агар суд экспертлари комиссияси якуний фикрининг ёки унинг бир кисмининг асоси сифатида суд экспертларидан бирининг (алохида суд экспертларининг) аниклаган холатлари олинган булса, бу хакда хулосада курсатилиши керак.
Суд экспертлари уртасида келишмовчиликлар келиб чиккан такдирда, уларнинг хар бири келишмовчиликлар келиб чиккан барча ёки айрим масалалар буйича алохида хулоса беради.
Агар комплекс суд экспертизасини утказиш давлат суд-экспертиза муассасасига топширилган булса, унда ушбу экспертизани ташкил килиш унинг рахбари зиммасига юклатилади.
22-модда. Суд экспертизаси утказилаётганда процесс иштирокчиларининг хозир булиши
Суд экспертизаси утказилаётганда процессуал конунда процесснинг кайси иштирокчиларига суд экспертизасини утказишда хозир булиш хукуки берилган булса, уша иштирокчилар хозир булиши мумкин.
Суд экспертизаси утказилаётганда хозир булган процесс иштирокчилари текширишлар жараёнига аралашишга хакли эмас, лекин суд экспертидан у томонидан кулланилган текшириш усулларининг ва олинган натижаларнинг мохиятини тушунтириб беришни талаб килиши, суд экспертига тушунтиришлар бериши мумкин.
Суд эксперти томонидан хулоса тузилаётганда, шунингдек, агар суд экспертизаси суд экспертлари комиссияси томонидан утказилаётган булса, суд экспертларининг маслахатлашуви ва фикрларни шакллантириш боскичида процесс иштирокчиларининг хозир булишига йул куйилмайди.
Агар суд экспертизаси утказилаётганда хозир булган процесс иштирокчиси суд экспертига халакит берса, у текширишни тухтатишга ва мазкур процесс иштирокчисининг суд экспертизаси утказилаётганда хозир булишига доир рухсатини бекор килиш хакида суд экспертизасини тайинлаган органдан (шахсдан) илтимос килишга хакли.
23-модда. Суд экспертининг хулосаси (хулоса)
Суд эксперти ёки суд экспертлари комиссияси текширишларни утказиб булганидан кейин тегишинча суд эксперти ёхуд суд экспертлари комиссияси таркибига кирувчи хар бир суд эксперти имзоси билан тасдикланадиган хулоса тузади.
Хулосада:
суд экспертизаси утказилган сана ва жой;
суд экспертизасини утказиш асоси;
суд экспертизасини тайинлаган орган (шахс) тугрисида маълумотлар;
суд эксперти (фамилияси, исми, отасининг исми, маълумоти, ихтисослиги, иш стажи, илмий даражаси, илмий унвони, эгаллаб турган лавозими) ва суд экспертизасини утказиш топширилган ташкилот хакида маълумотлар;
суд экспертининг била туриб нотугри хулоса берганлиги, суриштирув ёки дастлабки тергов маълумотларини суриштирувчи, терговчи ёхуд прокурорнинг рухсатисиз ошкор килганлиги, шунингдек хулоса беришни рад этганлиги ёки бу ишдан буйин товлаганлиги учун жиноий жавобгарлик тугрисида огохлантирилганлиги;
Каранг: Узбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 238—240-моддалари.
суд экспертининг олдига куйилган саволлар;
суд экспертига такдим этилган текшириш объектлари ва иш материаллари;
суд экспертизаси утказилаётганда хозир булган шахслар хакида маълумотлар;
кулланилган усуллар курсатилган холда текширишларнинг мазмуни ва натижалари, шунингдек бу текширишлар, агар суд экспертлари комиссияси ишлаган булса, ким томонидан утказилганлиги;
текшириш натижаларининг бахоланиши, куйилган саволларга берилган асосли жавоблар;
иш учун ахамиятга молик булган ва суд экспертининг ташаббусига кура аникланган холатлар курсатилиши лозим.
Хулосада хукукбузарлик сабаблари ва унинг содир этилишига имкон берган шарт-шароитлар, шунингдек уларни бартараф этишга доир ташкилий-техникавий тавсиялар курсатилган булиши мумкин.
Хулосани ва унинг натижаларини тасвирловчи материаллар ушбу хулосага илова килинади хамда унинг таркибий кисми булиб хизмат килади. Текширишнинг олиб борилиши, шарт-шароитлари ва натижаларини хужжатлаштирадиган материаллар давлат суд-экспертиза муассасасида ёки бошка ташкилотда конун хужжатларида белгиланган муддатларда сакланади. Улар суд экспертизасини тайинлаган органнинг (шахснинг) талабига биноан ишга кушиб куйиш учун такдим этилади.
Агар такдим этилган текшириш объектларининг, материалларнинг ёки суд экспертининг махсус билимлари етарли эмаслиги текшириш давомида маълум булиб колса, хулоса айрим куйилган саволларга жавоб беришни рад этиш асосини уз ичига олган булиши лозим.
Текшириш тугаганидан сунг хулоса, текшириш объектлари ва иш материаллари суд экспертизасини тайинлаган органга (шахсга) юборилади.
24-модда. Хулоса беришнинг иложи йуклиги тугрисидаги хужжат
Агар суд эксперти куйилган саволларни унинг махсус билимлари асосида хал килиш мумкин булмаслигига ёки унга такдим этилган текшириш объектларининг ёхуд материалларнинг яроксизлигига ёки хулоса бериш учун етарли эмаслигига ва уларни тулдириб булмаслигига ёхуд фан ва суд-экспертлик амалиётининг холати куйилган саволларга жавоб топиш имкониятини бермаслигига ишонч хосил килса, у хулоса беришнинг иложи йуклиги тугрисида асослантирилган хужжат тузади хамда уни суд экспертизасини тайинлаган органга (шахсга) юборади.
Олдинги тахрирга каранг.
4-боб. Суд-экспертлик фаолиятини молиялаштириш, ташкилий, илмий-услубий ва ахборот билан таъминлаш. Суд экспертларининг малакасини ва хукукий билимларини ошириш.
(4-бобнинг номи Узбекистон Республикасининг 2016 йил 23 сентябрдаги УРК-411-сонли Конуни тахририда — УР КХТ, 2016 й., 39-сон, 457-модда)
25-модда. Суд-экспертлик фаолиятини молиялаштириш
Давлат суд-экспертиза муассасалари фаолияти Узбекистон Республикасининг Давлат бюджети маблаглари ва конун хужжатларида такикланмаган бошка манбалар хисобидан молиялаштирилади.
Олдинги тахрирга каранг.
Давлат суд-экспертиза муассасалари фукаролик ишлари ва иктисодий ишлар буйича суд экспертизаларини утказганлик учун тулов ундиришга хаклидир. Бунда судда даъво такдим этган хамда даъвони кувватлаётган давлат органлари давлат суд-экспертиза муассасалари томонидан утказилган суд экспертизалари учун туловдан озод этилади. Тулов микдори ва мазкур маблагларни сарфлаш тартиби конун хужжатлари билан белгиланади.
(25-модданинг иккинчи кисми Узбекистон Республикасининг 2017 йил 14 сентябрдаги УРК-446-сонли Конуни тахририда — УР КХТ, 2017 й., 37-сон, 978-модда)
Бошка ташкилот ходимлари ва бошка жисмоний шахслар томонидан суд экспертизалари утказилганлиги учун тулов суд экспертизасини тайинлаган орган (шахс) томонидан конун хужжатларига мувофик амалга оширилади.
26-модда. Давлат суд-экспертиза муассасаларининг фаолиятини ташкилий ва илмий-услубий таъминлаш
Давлат суд-экспертиза муассасаларининг фаолиятини ташкилий таъминлаш, улар кайси давлат органлари тасарруфида булса, уша давлат органлари томонидан амалга оширилади.
Суд экспертизаларини утказишни илмий-услубий таъминлаш тегишли давлат суд-экспертиза муассасаларига юклатилади.
Суд экспертизасини ривожлантиришнинг идоралараро хусусиятга эга булган энг мухим масалаларини куриб чикиш учун Узбекистон Республикаси Адлия вазирлиги хузурида Суд экспертизаси муаммолари буйича кенгаш ташкил этилади. Суд экспертизаси муаммолари буйича кенгашнинг ташкил этилиши ва фаолияти тартиби Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси томонидан белгиланади.
Каранг: Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2010 йил 15 декабрдаги 299-сонли «Узбекистон Республикаси Адлия вазирлиги хузуридаги Суд экспертизаси муаммолари буйича кенгаш фаолиятини ташкил этиш тугрисида»ги карори.
27-модда. Давлат суд-экспертиза муассасаларининг суд-экспертлик фаолиятини ахборот билан таъминлаш
Корхоналар, муассасалар, ташкилотлар давлат суд-экспертиза муассасаси рахбарининг ёзма суровига кура суд экспертизасини утказиш учун зарур булган ахборотни такдим этиши шарт. Бунда давлат суд-экспертиза муассасалари давлат сирларини ва конун билан курикланадиган бошка сирни ташкил этувчи олинган маълумотларнинг ошкор килинмаслигини таъминлайди.
Олдинги тахрирга каранг.
271-модда. Суд экспертларининг малакасини ва хукукий билимларини ошириш
Суд экспертлари хар икки йилда малака ошириш курсларида муайян суд-экспертлик фаолияти буйича малакасини, шунингдек хукукий билимларини ошириб бориши шарт.
Суд экспертларининг малакасини ва хукукий билимларини ошириш тартиби Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси томонидан белгиланади.
Малака ва хукукий билимларини оширишни утаётган суд экспертларига укишнинг бутун даври мобайнида асосий иш жойи буйича эгаллаб турган лавозими ва уртача ойлик иш хаки саклаб колинади.
(271-модда Узбекистон Республикасининг 2016 йил 23 сентябрдаги УРК-411-сонли Конунига асосан тулдирилган — УР КХТ, 2016 й., 39-сон, 457-модда)
28-модда. Давлат суд-экспертиза муассасаларини куриклаш
Давлат суд-экспертиза муассасаларини куриклаш конун хужжатларида белгиланган тартибда амалга оширилади ва Узбекистон Республикасининг Давлат бюджети маблаглари хисобидан молиялаштирилади.
5-боб. Якунловчи коидалар
29-модда. Халкаро хамкорлик
Давлат суд-экспертиза муассасалари Узбекистон Республикасининг конун хужжатлари ва халкаро шартномаларига мувофик суд-экспертлик фаолияти сохасида чет давлатларнинг тегишли органлари ва муассасалари билан хамкорликни амалга оширади.
30-модда. Давлат суд экспертлари мехнатига хак тулаш ва уларнинг ижтимоий мухофазаси
Давлат суд экспертларининг иш хаки мансаб маоши, устамалар ва конун хужжатларида белгиланган бошка кушимча хаклардан иборат булади.
Давлат суд экспертларининг хаёти ва соглиги конун хужжатларида белгиланган тартибда давлат томонидан мажбурий сугурта килинади.
31-модда. Суд экспертизаси тугрисидаги конун хужжатларини бузганлик учун жавобгарлик
Суд экспертизаси тугрисидаги конун хужжатларини бузганликда айбдор шахслар белгиланган тартибда жавобгар булади.
32-модда. Конун хужжатларини ушбу Конунга мувофиклаштириш
Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси:
Давлат суд-экспертиза муассасаси ёки бошка корхона, муассаса, ташкилот томонидан суд экспертизасини утказиш тартиби тугрисидаги намунавий низомни ишлаб чиксин ва тасдикласин;
хукумат карорларини ушбу Конунга мувофиклаштирсин;
давлат бошкаруви органлари ушбу Конунга зид булган уз норматив-хукукий хужжатларини кайта куриб чикишлари ва бекор килишларини таъминласин.
33-модда. Ушбу Конуннинг кучга кириши
Ушбу Конун расмий эълон килинган кундан эътиборан кучга киради.
Ушбу Конун «Халк сузи» газетасининг 2010 йил 2 июндаги 108 (5023)-сонида эълон килинган.
Узбекистон Республикасининг Президенти И. КАРИМОВ
Тошкент ш.,
2010 йил 1 июнь,
№ УРК-249
(Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2010 й., 22-сон, 173-модда; 2016 й., 39-сон, 457-модда; 2017 й., 37-сон, 978-модда)

Комментарии 0

Оставить комментарий

Ваш email не будет опубликован.