«yul harakati khavfsizligi tugrisida»gi uzbekiston respublikasi qonuniga uzgartish va qushimchalar kiritish haqida — o’zbekiston

Qonunchilik palatasi tomonidan 2012 yil 7 noyabrda qabul qilingan
Senat tomonidan 2013 yil 28 martda maqullangan
1-modda. Uzbekiston Respublikasining 1999 yil 19 avgustda qabul qilingan «Yul harakati khavfsizligi tugrisida»gi 818–I-sonli Qonuniga (Uzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Akhborotnomasi, 1999 yil, № 9, 215-modda; Uzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining Akhborotnomasi, 2006 yil, № 4, 157-modda; 2007 yil, № 4, 155-modda) uzgartish va qushimchalar kiritilib, uning yangi tahriri tasdiqlansin (ilova qilinadi).
2-modda. Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi:
hukumat qarorlarini ushbu Qonunga muvofiqlashtirsin;
davlat boshqaruvi organlari ushbu Qonunga zid bulgan uz normativ-huquqiy hujjatlarini qayta kurib chiqishlari va bekor qilishlarini taminlasin.
3-modda. Ushbu Qonun rasmiy elon qilingan kundan etiboran kuchga kiradi.
Ushbu Qonun «Khalq suzi» gazetasining 2013 yil 11 apreldagi 69 (5743)-sonida elon qilingan.
Uzbekiston Respublikasining Prezidenti I. KARIMOV
Toshkent sh.,
2013 yil 10 aprel,
URQ—348-son
Uzbekiston Respublikasining Qonuni
Yul harakati khavfsizligi tugrisida
(yangi tahriri)
1-modda. Ushbu Qonunning maqsadi va asosiy vazifalari
Ushbu Qonunning maqsadi yul harakati khavfsizligi sohasidagi munosabatlarni tartibga solishdan iborat.
Ushbu Qonunning asosiy vazifalari fuqarolar hayoti va sogligi muhofaza etilishini, ularning huquqlari hamda qonuniy manfaatlari, yuridik va jismoniy shakhslarning mulki, shuningdek atrof muhit himoya qilinishini taminlashdan iboratdir.
2-modda. Yul harakati khavfsizligi tugrisidagi qonun hujjatlari
Yul harakati khavfsizligi tugrisidagi qonun hujjatlari ushbu Qonun va boshqa qonun hujjatlaridan iboratdir.
Agar Uzbekiston Respublikasining khalqaro shartnomasida Uzbekiston Respublikasining yul harakati khavfsizligi tugrisidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilganidan boshqacha qoidalar belgilangan bulsa, khalqaro shartnoma qoidalari qullaniladi.
3-modda. Asosiy tushunchalar
Ushbu Qonunda quyidagi asosiy tushunchalar qullaniladi:
yul — transport vositalarining harakatlanishi uchun qurilgan yoki moslashtirilgan va foydalaniladigan er polosasi yokhud suniy inshoot yuzasi. Yul avtomobil yullarini, shahar elektr transporti yullarini va yulkalarni uz ichiga oladi;
yul harakati — odamlar va yuklarning transport vositalari yordamida yoki bunday vositalarsiz yullar doirasida harakatlanishi jarayonida yuzaga keluvchi munosabatlar majmui;
yul harakati qatnashchisi — yul harakati jarayonida transport vositasining haydovchisi, yulovchisi yoki piyoda sifatida bevosita ishtirok etayotgan shakhs;
yul harakati khavfsizligi — yul harakati qatnashchilarining yul-transport hodisalari va ularning oqibatlaridan himoyalanganlik darajasini aks ettiruvchi yul harakati holati;
yul-transport hodisasi — transport vositasining yulda harakatlanishi jarayonida ruy bergan, fuqarolarning halok bulishiga yoki sogligiga zarar etishiga, transport vositalari, inshootlar, yuklarning shikastlanishiga yokhud boshqa moddiy zarar etishiga sabab bulgan hodisa;
yul harakati khavfsizligini taminlash — yul-transport hodisalari yuzaga kelishi sabablarining oldini olishga, bunday hodisalar oqibatlarining ogirligini kamaytirishga qaratilgan faoliyat;
yul harakatini tashkil etish — yullarda harakatni boshqarish buyicha huquqiy, tashkiliy-tekhnikaviy tadbirlar va boshqaruv harakatlari majmui;
transport vositasi — odamlarni, yuklarni tashishga yoki makhsus ishlarni bajarishga muljallangan qurilma;
transport vositasining egasi — transport vositasiga mulk huquqi yoki boshqa ashyoviy huquqlar asosida egalik qiluvchi yuridik yoki jismoniy shakhs.
4-modda. Yul harakati khavfsizligini taminlashning asosiy prinsiplari
Yul harakati khavfsizligini taminlashning asosiy prinsiplari quyidagilardan iborat:
fuqarolar hayoti va sogligi muhofazasining, ularning huquqlari va qonuniy manfaatlari, shuningdek atrof muhit himoyasining ustuvorligi;
yul harakati khavfsizligini taminlash buyicha tadbirlarning ustuvorligi;
yul harakati khavfsizligini taminlash buyicha faoliyatning tizimliligi.
5-modda. Yul harakati khavfsizligini taminlash sohasidagi davlat boshqaruvi
Yul harakati khavfsizligini taminlash sohasidagi davlat boshqaruvi Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi, mahalliy davlat hokimiyati organlari va makhsus vakolatli davlat organlari tomonidan amalga oshiriladi.
Yul harakati khavfsizligini taminlash sohasidagi makhsus vakolatli davlat organlariga quyidagilar kiradi:
Uzbekiston avtomobil va daryo transporti agentligi;
Oldingi tahrirga qarang.
Avtomobil yullari qurish va foydalanish tashkiloti;
(5-modda ikkinchi qismining uchinchi khatboshisi Uzbekiston Respublikasining 2015 yil 29 dekabrdagi URQ-396-sonli Qonuni tahririda — UR QHT, 2015 y., 52-son, 645-modda)
Uzbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligining Davlat yul harakati khavfsizligi khizmati.
6-modda. Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining yul harakati khavfsizligini taminlash sohasidagi vakolatlari
Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi:
yul harakati khavfsizligini taminlash buyicha davlat dasturlarini tasdiqlaydi va ularning amalga oshirilishi ustidan nazorat olib boradi;
Yul harakati qoidalarini hamda yul harakati khavfsizligini taminlash va yul harakatini tashkil etish masalalariga doir boshqa normativ-huquqiy hujjatlarni tasdiqlaydi;
vazirliklar, davlat qumitalari, idoralar, mahalliy davlat hokimiyati organlarining yul harakati khavfsizligini taminlash, shuningdek ekologik khavfsizlik talablariga rioya etish sohasidagi faoliyatini muvofiqlashtiradi;
transport vositalari va yullarning tekhnik holatiga, yullarda va temir yullarni kesib utish joylarida yul harakati khavfsizligiga doir yagona talablarni belgilaydi;
transport vositalarining haydovchilarini (bundan buyon matnda haydovchilar deb yuritiladi) tayyorlashga, shuningdek aholiga yullarda yurish-turish khavfsizligi qoidalarini urgatishga doir umumiy talablarni belgilaydi;
haydovchilarni, transport vositalarini, yul harakati qoidalarining buzilishini, yul-transport hodisalarini va boshqa kursatkichlarni hisobga olishning yagona tizimini tasdiqlaydi.
Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlarni ham amalga oshirishi mumkin.
Qushimcha malumot uchun qarang: «Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tugrisida»gi Qonuni.
7-modda. Mahalliy davlat hokimiyati organlarining yul harakati khavfsizligini taminlash sohasidagi vakolatlari
Mahalliy davlat hokimiyati organlari:
yul harakati khavfsizligini taminlash buyicha davlat dasturlarini amalga oshiradi;
yul harakati khavfsizligini taminlash buyicha hududiy dasturlarni tasdiqlaydi va ularning amalga oshirilishi ustidan nazorat olib boradi;
yul harakati khavfsizligi tibbiy jihatdan taminlanishini, shuningdek yul-transport hodisalarida jabrlanganlarga tibbiy yordam kursatilishini tashkil etadi;
yul-transport hodisalarining oldini olish, aholiga yullarda yurish-turish khavfsizligi qoidalarini urgatish, yul harakati khavfsizligini targib qilish hamda ekologik khavfsizlik talablariga rioya etish buyicha chora-tadbirlarni kuradi;
shaharlardagi, shaharchalar va qishloq aholi punktlaridagi kuchalarning, yulkalarning hamda yul harakatini tartibga solish vositalarining, shuningdek shahar elektr transporti yullarining jihozlanishi va soz holatda saqlanishini taminlaydi.
Mahalliy davlat hokimiyati organlari qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlarni ham amalga oshirishi mumkin.
Qushimcha malumot uchun qarang: Uzbekiston Respublikasining «Mahalliy davlat hokimiyati tugrisida»gi Qonuni.
8-modda. Uzbekiston avtomobil va daryo transporti agentligining yul harakati khavfsizligini taminlash sohasidagi vakolatlari
Uzbekiston avtomobil va daryo transporti agentligi:
yul harakati khavfsizligini taminlash buyicha davlat dasturlarini ishlab chiqish va amalga oshirishda ishtirok etadi;
avtomobillarda tashish khavfsizligi sohasidagi normativ-huquqiy hujjatlarni va normativ hujjatlarni ishlab chiqadi;
avtomobil transportida yul harakati khavfsizligi tugrisidagi qonun hujjatlariga rioya etilishi ustidan nazoratni amalga oshiradi.
Uzbekiston avtomobil va daryo transporti agentligi qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlarni ham amalga oshirishi mumkin.
Qushimcha malumot uchun qarang: Vazirlar Mahkamasining 2004 yil 10 martdagi 118-son qarori bilan tasdiqlangan «Uzbekiston avtomobil va daryo transporti agentligi tugrisida»gi nizom.
Oldingi tahrirga qarang.
9-modda. Avtomobil yullari qurish va foydalanish tashkilotining yul harakati khavfsizligini taminlash sohasidagi vakolatlari
(9-moddaning nomi Uzbekiston Respublikasining 2015 yil 29 dekabrdagi URQ-396-sonli Qonuni tahririda — UR QHT, 2015 y., 52-son, 645-modda)
Oldingi tahrirga qarang.
Avtomobil yullari qurish va foydalanish tashkiloti:
(9-modda birinchi qismining birinchi khatboshisi Uzbekiston Respublikasining 2015 yil 29 dekabrdagi URQ-396-sonli Qonuni tahririda — UR QHT, 2015 y., 52-son, 645-modda)
yul harakati khavfsizligini taminlash buyicha davlat dasturlarini ishlab chiqish va amalga oshirishda ishtirok etadi;
umumiy foydalanishdagi avtomobil yullarini loyihalash, qurish, rekonstruksiya qilish, tamirlash va saqlashda yul harakati khavfsizligi sohasidagi normativ hujjatlarni ishlab chiqadi;
uziga qarashli avtomobil yullarida transport vositalarining khavfsiz harakatlanishi uchun bu yullarning soz holatda saqlanishini taminlaydi;
yul harakati qatnashchilarini yul qoplamasining holati, gidrometeorologik va boshqa sharoitlar tugrisidagi zarur akhborot bilan taminlaydi;
avtomobil yullarida yul harakatini tartibga solish vositalari, tezkor aloqa tizimi qurilishini va mazkur yullarning ushbu vositalar va tizim bilan jihozlanishini amalga oshiradi hamda ularning saqlanishini taminlaydi;
avtomobil yullarining harakatlanish uchun khavfli uchastkalarini aniqlaydi va bu uchastkalarda yul harakatini tashkil etishni takomillashtirish buyicha chora-tadbirlarni kuradi;
ogir vaznli, yirik gabaritli, khavfli va makhsus yuklarni tashuvchi transport vositalarining qatnov yunalishlarini belgilashda ishtirok etadi, shuningdek yul servisi obektlarini joylashtirishga rozilik beradi.
Oldingi tahrirga qarang.
Avtomobil yullari qurish va foydalanish tashkiloti qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlarni ham amalga oshirishi mumkin.
(9-moddaning ikkinchi qismi Uzbekiston Respublikasining 2015 yil 29 dekabrdagi URQ-396-sonli Qonuni tahririda — UR QHT, 2015 y., 52-son, 645-modda)
10-modda. Uzbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi Davlat yul harakati khavfsizligi khizmatining yul harakati khavfsizligini taminlash sohasidagi vakolatlari
Uzbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligining Davlat yul harakati khavfsizligi khizmati:
yul harakati khavfsizligini taminlash buyicha davlat dasturlarini ishlab chiqish va amalga oshirishda ishtirok etadi;
yul harakati khavfsizligi sohasidagi normativ hujjatlarni ishlab chiqadi;
yul harakati qatnashchilarining ushbu Qonunga, Yul harakati qoidalariga hamda boshqa qonun hujjatlarining yul harakati khavfsizligini taminlashga oid qismiga rioya etishi ustidan nazoratni amalga oshiradi;
ogir vaznli, yirik gabaritli, khavfli va makhsus yuklarni tashuvchi transport vositalarining qatnov yunalishlarini belgilashda ishtirok etadi;
yullarni, temir yullarni kesib utish joylarini, avtomobilga yoqilgi quyish shokhobchalarini, transport vositalarining konstruksiyalarini qurish, rekonstruksiya qilish loyihalariga rozilik beradi;
foydalanishdagi transport vositalarining tekhnik holati ustidan nazoratni amalga oshiradi, transport vositalarining majburiy tekhnik kurigini utkazadi;
Qarang: Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2003 yil 31 yanvardagi 54-son qarori bilan tasdiqlangan «Transport vositalarini majburiy tekhnik kurikdan utkazish tartibi tugrisida»gi Nizom va Uzbekiston Respublikasi IIV davlat yul harakati khavfsizligi khizmati tekhnika nazorati buyicha Yuriqnoma (ruykhat raqami 1252, 30.06.2003 y.).
yullarning va temir yullarni kesib utish joylarining saqlanishi, ularning yul harakatini tartibga solish vositalari bilan jihozlanishi ustidan nazoratni amalga oshiradi;
yul harakati khavfsizligi sohasidagi normativ hujjatlar talablariga muvofiq bulmagan yullardan va temir yullarni kesib utish joylaridan foydalanishni taqiqlaydi;
transport vositalarining, yul harakati qoidalari buzilishining hamda yul-transport hodisalarining hisobini va ruykhatini yuritadi;
Qarang: Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1997 yil 26 maydagi 256-son qarori bilan tasdiqlangan «Uzbekiston Respublikasida avtomototransport vositalarini ruykhatdan utkazish, qayta ruykhatdan utkazish va ularning hisobini olib borish, milliy davlat raqami belgilarini berish va ularni almashtirish» Qoidalari, «Avtomototransport vositalarini qayta ruykhatdan utkazishni (qayd etishni) tashkil etish va amalga oshirish tartibi tugrisida»gi Yuriqnoma (ruykhat raqami 2050, 30.11.2009 y.) va Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2011 yil 15 fevraldagi 303-sonli qarori bilan tasdiqlangan «Uzbekiston Respublikasi hududida yul-transport hodisalarini hisobga olish tartibi tugrisida»gi nizom.
transport vositalarini boshqarish huquqini beruvchi guvohnomalar beradi;
Qarang: Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2006 yil 2 avgustdagi 156-son qarori bilan tasdiqlangan «Uzbekiston Respublikasida avtomototransport vositalari va shahar elektr transporti vositalari haydovchilarini tayyorlash va qayta tayyorlash bilan shugullanuvchi talim muassasalarini hisobga olish, imtihonlarga rukhsat berish va ularni utkazish, haydovchilik guvohnomasini berish tartibi tugrisida»gi Nizom
qonun hujjatlariga muvofiq uzining vakolat doirasiga kiritilgan mamuriy huquqbuzarliklar tugrisidagi ishlarni kurib chiqadi.
Qarang: Uzbekiston Respublikasining Mamuriy javobgarlik tugrisidagi kodeksining 248-moddasi ikkinchi qismi 5 — 7 bandlari va «Yul harakati qoidalarining buzilishiga doir mamuriy ishlarni kurib chiqish tartibi tugrisida»gi yuriqnoma (ruykhat raqami 2240, 05.07.2011 y.).
Uzbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligining Davlat yul harakati khavfsizligi khizmati qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlarni ham amalga oshirishi mumkin.
11-modda. Fuqarolar uzini uzi boshqarish organlarining va nodavlat notijorat tashkilotlarining yul harakati khavfsizligini taminlash buyicha tadbirlarni amalga oshirishdagi ishtiroki
Fuqarolarning uzini uzi boshqarish organlari va nodavlat notijorat tashkilotlari:
mahalliy davlat hokimiyati organlariga, makhsus vakolatli davlat organlariga yul harakati khavfsizligi sohasidagi tadbirlarni amalga oshirish hamda normativ-huquqiy hujjatlar va normativ hujjatlarni takomillashtirish yuzasidan takliflar kiritishga;
yul-transport hodisalarining oldini olish buyicha tadbirlarda ishtirok etishga;
davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari tomonidan yul harakati khavfsizligi sohasidagi qarorlar ishlab chiqilishida qonun hujjatlarida belgilangan tartibda ishtirok etishga haqli.
Qushimcha malumot uchun qarang: Uzbekiston Respublikasining «Fuqarolarning uzini uzi boshqarish organlari tugrisida»gi Qonuni.
12-modda. Transport vositalari egalarining yul harakati khavfsizligini taminlash borasidagi majburiyatlari
Transport vositalarining egalari:
tekhnik jihatdan soz transport vositalaridan foydalanishi;
transport vositalarini tegishli malakaga ega bulgan va tibbiy kurikdan utgan shakhslar boshqarishiga ijozat berishi;
uz fuqarolik javobgarligini qonun hujjatlariga muvofiq majburiy sugurta qilishi;
yul harakati khavfsizligi tugrisidagi qonun hujjatlariga va ekologik khavfsizlik talablariga rioya etishi shart.
13-modda. Yullarni loyihalash, qurish, rekonstruksiya qilishga, tamirlash va saqlashga doir talablar
Yullarni loyihalash, qurish, rekonstruksiya qilish, tamirlash va saqlash yul harakati khavfsizligi sohasidagi normativ hujjatlar talablariga muvofiq amalga oshirilishi kerak. Qurilgan va rekonstruksiya qilingan yullarning normativ hujjatlar talablariga muvofiqligi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda tegishli organlar tomonidan aniqlanadi.
Loyihalash bosqichida yullarning yul harakati khavfsizligi sohasidagi normativ hujjatlar talablariga muvofiqligi uchun javobgarlik loyihani bajaruvchining, qurish va rekonstruksiya qilish bosqichlarida esa ishlarni bajaruvchining zimmasiga yuklatiladi.
Yullarni tamirlash va saqlashda ularning holati yul harakati khavfsizligi sohasidagi normativ hujjatlar talablariga muvofiqligini taminlash buyicha majburiyat yullar qaysi yuridik va jismoniy shakhslar tasarrufida bulsa, shu yuridik va jismoniy shakhslar zimmasiga yuklatiladi.
Qarang: Uzbekiston Respublikasining «Avtomobil yullari tugrisida»gi Qonuni.
Tasarrufida yullar bulgan yuridik va jismoniy shakhslar uz zimmasiga yuklatilgan majburiyatlarni bajarmaganligi oqibatida yul sharoitlari tufayli yul harakati qatnashchilariga va transport vositasiga etkazilgan zararning urni qonun hujjatlarida belgilangan tartibda mazkur shakhslar tomonidan qoplanishi kerak.
Qarang: Uzbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksining 57-bob («Zarar etkazishdan kelib chiqadigan majburiyatlar»).
14-modda. Yullarda servis obektlarini qurish
Tasarrufida yullar bulgan yuridik va jismoniy shakhslar nazarda tutilgan servis obektlarini loyihalash normalariga, qurilish rejalariga va ushbu obektlarni joylashtirishning bosh skhemalariga muvofiq bu yullarda mazkur obektlarni qurish chora-tadbirlarini kuradi, yul harakati qatnashchilarining ehtiyojlarini qanoatlantirish va ularning khavfsizligini taminlash maqsadida servis obektlarining ishini tashkil etadi, yul harakati qatnashchilariga bunday obektlarning mavjudligi hamda eng yaqin sogliqni saqlash va aloqa muassasalarining joylashuvi haqida, shuningdek yullarning tegishli uchastkalaridagi khavfsiz harakatlanish sharoitlari tugrisida akhborot beradi.
15-modda. Yullarda harakatlanishni cheklash yoki taqiqlash
Yullarda harakatlanishni cheklash yoki taqiqlashga qonun hujjatlarida belgilangan hollarda va tartibda yul quyiladi.
Qarang: Uzbekiston Respublikasining «Avtomobil yullari tugrisida»gi Qonunining 16 va 23-moddalar.
16-modda. Transport vositalariga, ular konstruksiyalarining tarkibiy qismlariga, ehtiyot qismlarga va anjomlarga doir talablar
Transport vositalari, ular konstruksiyalarining tarkibiy qismlari, ehtiyot qismlar va anjomlar yul harakati khavfsizligi sohasidagi normativ hujjatlar talablariga muvofiq bulishi hamda qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollarda albatta sertifikatlashtirilishi kerak.
Qushimcha malumot uchun qarang: Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2012 goda 4 iyul 191-sonli qarori bilan tasdiqlangan «Avtotransport vositalari konstruksiyasining foydalanish shartlari buyicha khavfsizligi tugrisida»gi umumiy tekhnik reglament.
17-modda. Transport vositalarining tekhnik holatiga va uskunalariga doir talablar
Yul harakatida foydalaniladigan transport vositalarining tekhnik holati va uskunalari yul harakati khavfsizligi sohasidagi normativ hujjatlar talablariga muvofiq bulishi kerak.
Uzbekiston Respublikasi hududida foydalanishda bulgan va belgilangan tartibda ruykhatga olingan transport vositalari majburiy tekhnik kurikdan utkazilishi kerak.
Transport vositalarining majburiy tekhnik kurigini utkazish tartibi Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.
18-modda. Transport vositalariga tekhnik khizmat kursatish va ularni tamirlashga oid talablar
Transport vositalariga tekhnik khizmat kursatish va ularni tamirlash yul harakati khavfsizligi sohasidagi normativ hujjatlar talablariga muvofiq bulishi kerak.
Transport vositalariga tekhnik khizmat kursatish va ularni tamirlash buyicha ishlarni bajarayotgan hamda khizmatlar kursatayotgan yuridik shakhslar va yakka tartibdagi tadbirkorlar bu ishlarni (khizmatlarni) yul harakati khavfsizligi sohasidagi normativ hujjatlar talablariga muvofiq amalga oshiradi.
19-modda. Transport vositalaridan foydalanishni taqiqlash
Yul harakati khavfsizligiga tahdid soluvchi tekhnik nosozliklar mavjud bulganda transport vositalaridan foydalanish taqiqlanadi.
Transport vositalarining tekhnik nosozliklari ruykhati va bunday nosozliklar mavjud bulganda ulardan foydalanishni taqiqlaydigan shartlar Yul harakati qoidalarida belgilanadi.
Transport vositalaridan foydalanishni taqiqlash Uzbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi Davlat yul harakati khavfsizligi khizmatining bunga vakolatli mansabdor shakhslari tomonidan qonun hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi.
Qarang: Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2015 yil 24 dekabrdagi 370-sonli qarori bilan tasdiqlangan «Yul harakati qoidalari»ning 3-ilovasi.
20-modda. Faoliyati transport vositalaridan foydalanish bilan bogliq bulgan yuridik shakhslarga quyiladigan asosiy talablar
Faoliyati transport vositalaridan foydalanish bilan bogliq bulgan yuridik shakhslar:
haydovchilarning ishini yul harakati khavfsizligini taminlovchi talablarga muvofiq tashkil etadi;
haydovchilarning qonun hujjatlarida belgilangan mehnat qilish va dam olish tartibiga rioya etadi;
haydovchilarning malakasini oshirish uchun zarur sharoitlar yaratadi;
yul harakati khavfsizligiga tahdid soluvchi tekhnik nosozliklar mavjud bulganda transport vositalaridan foydalanishga yul quymaydi;
uziga tegishli transport vositalari ishtirokida sodir bulgan yul-transport hodisalarining va yul harakati qoidalari buzilishlarining sabablarini tahlil qiladi hamda ularni bartaraf etish buyicha chora-tadbirlarni kuradi;
sogliqni saqlash muassasalari khodimlarini jalb etgan holda haydovchilarning tibbiy kuriklarini, haydovchilarning yul-transport hodisalarida jabrlanganlarga birinchi yordam kursatish buyicha kunikmalarini takomillashtirishga doir tadbirlarni tashkil etadi va utkazadi;
fuqarolik javobgarligini sugurta qilish buyicha qonun hujjatlarida belgilangan majburiyatning bajarilishini taminlaydi;
transport vositalarining but saqlanishini taminlaydi.
Avtomobil transportida yoki er usti shahar elektr transportida yulovchilar, bagaj va yuk tashish faoliyatini amalga oshirayotgan yuridik shakhslar yul harakati khavfsizligi tugrisidagi qonun hujjatlariga muvofiq, tashishning uziga khos khususiyatlarini hisobga olgan holda, yul harakati khavfsizligini taminlash maqsadida haydovchilarga nisbatan qushimcha talablar quyishi mumkin.
Yuridik shakhslar transport vositalarining soniga bogliq holda yul harakati khavfsizligi buyicha khizmatlarni tashkil etadi yoki lavozimlar joriy etadi. Yul harakati khavfsizligi khizmati khodimlarining sonini aniqlash normativlari qonun hujjatlarida belgilanadi.
Qarang: Uzbekiston Respublikasi «Mehnatni muhofaza qilish tugrisida»gi Qonuni 12-moddasining birinchi qismi.
Yuridik shakhslar tomonidan utkaziladigan yul harakati khavfsizligini taminlashga doir tadbirlarni moliyalashtirish ish beruvchining mablaglari va qonun hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa manbalar hisobidan amalga oshiriladi.
Shuningdek, qushimcha malumot uchun qarang: «Avtomobilda tashuvchining foydalanish khizmati va tekhnika khizmati tugrisida»gi nizom (ruykhat raqami 1936, 06.04.2009 y.).
21-modda. Faoliyati transport vositalaridan foydalanish bilan bogliq bulgan yuridik shakhslarning khodimlarini uqitish, mazkur khodimlar malakasini oshirish, ularga yul-yuriq kursatish va ularning bilimlarini tekshirish
Faoliyati transport vositalaridan foydalanish bilan bogliq bulgan yuridik shakhslarning khodimlarini yul harakati khavfsizligi masalalari buyicha uqitish, mazkur khodimlar malakasini oshirish, ularga yul-yuriq kursatish va ularning bilimlarini tekshirish ish beruvchi tomonidan uz mablaglari hisobidan amalga oshiriladi.
Ish beruvchi haydovchilarga yul harakati khavfsizligi buyicha: ishga qabul qilishda (dastlabki), reys oldidan (reys oldi), makhsus, mavsumiy va qushimcha (navbatdan tashqari) yul-yuriqlar kursatilishini taminlashi shart.
Qarang: «Avtomobilda tashuvchi tomonidan haydovchilarga yul harakati khavfsizligi masalalari buyicha yul-yuriqlar berish tartibi tugrisida»gi nizom (ruykhat raqami 2582, 13.05.2014 y.).
Faoliyati transport vositalaridan foydalanish bilan bogliq bulgan yuridik shakhslarning yul harakati khavfsizligi khizmati khodimlari Uzbekiston avtomobil va daryo transporti agentligi tomonidan tasdiqlangan makhsus dasturlar buyicha vaqti-vaqti bilan, uch yilda kamida bir marta uz malakasini oshirib, malaka imtihoni topshirishi kerak.
Qarang: «Yulovchilar va yuklarni avtomobil transportida tashish bilan shugullanayotgan yuridik shakhslarning khodimlariga va yuklarni avtomobil transportida tashish bilan shugullanayotgan khususiy tadbirkorlarga quyiladigan malakaviy talablar tugrisida»gi nizom (ruykhat raqami 1626, 05.10.2006 y.).
22-modda. Mehnat shartnomasi buyicha ishlayotgan haydovchilarning huquqlari
Mehnat shartnomasi buyicha ishlayotgan haydovchilar quyidagi huquqlarga ega:
ish beruvchidan harakat yunalishi, tashiladigan yuk, uz hayoti va sogligiga nisbatan mavjud bulgan tahdid tugrisida, shuningdek tashishni amalga oshirish chogida zararli va (yoki) khavfli omillar tasiridan uzining himoya qilinishiga doir chora-tadbirlar haqida ishonchli akhborot olish;
belgilangan talablarga muvofiq shakhsiy himoya vositalari, makhsus kiyim-bosh bilan taminlanish;
Qarang: Avtomobil va daryo transporti khodimlari uchun makhsus kiyim, makhsus poyabzal va boshqa yakka tartibda himoyalanish vositalarini bepul berishning namunaviy meyorlari (ruykhat raqami. 1511, 08.09.2005 y.).
yul harakati khavfsizligini taminlash buyicha sharoitlarni yakhshilash bilan bogliq bulgan masalalarni kurib chiqishda ishtirok etish;
uz hayoti va sogligiga tahdid soladigan vaziyat yuzaga kelganda bevosita rahbarni yoki ish beruvchining boshqa vakilini bu haqda khabardor qilgan holda tashishni bajarishni rad etish;
yul harakati khavfsizligi sohasida malakasini oshirish va kasbiy qayta tayyorgarlikdan utish;
mehnat vazifalarini bajarishi chogida uz sogligiga etkazilgan zararning urni qoplanishi;
Qarang: Uzbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 185, 187—189 moddalari, Uzbekiston Respublikasi «Mehnatni muhofaza qilish tugrisida»gi Qonuning 33-moddasi, Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2005 yil 11 fevraldagi 60-sonli qarori bilan tasdqilangan «Khodimlarga ularning mehnat vazifalarini bajarish bilan bogliq holda jarohatlanishi, kasb kasalliklariga chalinishi yoki salomatlikning boshqa khil shikastlanishi tufayli etkazilgan zararni tulash» qoidalari va Uzbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2003 yil 19 dekabrdagi 18-sonli «Mehnat vazifalarini bajarishi munosabati bilan khodimning hayoti va sogligiga etkazilgan zararni qoplashga oid nizolar buyicha sud amaliyoti haqida»gi qarori.
ish beruvchining yul harakati khavfsizligini taminlash sohasidagi huquqqa khilof qarorlari va harakatlari (harakatsizligi) ustidan shikoyat qilish.
Qarang: Uzbekiston Respublikasining «Fuqarolarning huquqlari va erkinliklarini buzadigan khatti-harakatlar va qarorlar ustidan sudga shikoyat qilish tugrisida»gi, «Jismoniy va yuridik shakhslarning murojaatlari tugrisida»gi qonunlari va Uzbekiston Respublikasining Fuqarolik prosessual kodeksining 3-kichik bulim («Davlat organlari va boshqa organlar, shuningdek mansabdor shakhslarning khatti-harakatlari (qarorlari) ustidan berilgan shikoyat va arizalar buyicha ish yuritish»).
Mehnat shartnomasi buyicha ishlayotgan haydovchilar qonun hujjatlariga muvofiq boshqa huquqlarga ham ega bulishi mumkin.
Shuningdek, qushimcha malumot uchun qarang: Uzbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 16-moddasi.
23-modda. Yul harakati khavfsizligini tibbiy jihatdan taminlash
Yul harakati khavfsizligini tibbiy jihatdan taminlash haydovchilarni majburiy ravishda dastlabki va davriy tibbiy kuriklardan, shu jumladan reys oldidan tibbiy kuriklardan utkazish, shuningdek yul-transport hodisalarida jabrlangan shakhslarga tibbiy yordam kursatish, yul harakati qatnashchilariga, ichki ishlar organlarining, boshqa ikhtisoslashtirilgan bulinmalarning mansabdor shakhslariga va aholiga yul-transport hodisalarida jabrlangan shakhslarga tibbiyot khodimlari etib kelguniga qadar yordam kursatish usullarini vaqti-vaqti bilan urgatish orqali amalga oshiriladi.
Yul-transport hodisalarida jabrlangan shakhslarga kursatiladigan tibbiy yordam yul-transport hodisasi sodir bulgan joyning uzida tibbiyot khodimlari etib kelguniga qadar yordam kursatishdan, shuningdek yul-transport hodisasi sodir bulgan joyning uzida, davolash-profilaktika muassasasiga olib borilayotganda va davolash-profilaktika muassasasida malakali tibbiy yordam kursatishdan iborat.
Tibbiy kuriklarni utkazish hamda yul-transport hodisalarida jabrlangan shakhslarga tibbiy yordam kursatilishini tashkil etish tartibi, shoshilinch tibbiy yordam kursatish uchun transport vositasining salonida turishi shart bulgan zarur tibbiy ashyolar ruykhati, shuningdek transport vositalarini boshqarishni taqiqlovchi, tibbiy kursatmalarga zid holatlarning ruykhati Uzbekiston Respublikasi Sogliqni saqlash vazirligi tomonidan belgilanadi.
Qarang: «Yunalishga chiqish oldidan avtotransport vositalarini tekhnik kurikdan utkazish hamda yulovchilar, bagaj va yuklar tashuvlarini amalga oshiradigan haydovchilarni tibbiy kurikdan utkazishni tashkil qilish tartibi tugrisida»gi nizom (ruykhat raqami 2650, 19.02.2014 y.).
24-modda. Yul harakati khavfsizligini tashkil etish
Yul harakati khavfsizligini tashkil etish qullanilishi yul harakati khavfsizligi sohasidagi normativ hujjatlarda belgilangan hamda yul harakatini tashkil etish loyihalari va skhemalarida nazarda tutilgan tartibga solishning tekhnik vositalaridan hamda ularning konstruksiyalaridan kompleks foydalanish asosida amalga oshiriladi.
Uzbekiston Respublikasining barcha hududlaridagi yul harakatining yagona tartibi Yul harakati qoidalarida belgilanadi. Uzbekiston Respublikasi yullarida transport vositalarining ung tomonlama harakatlanishi belgilanadi.
Yul harakatining tashkil etilishini yullarning utkazuvchanlik qobiliyatini oshirish yoki boshqa maqsadlar uchun yul harakati khavfsizligi darajasini pasaytirish hisobiga uzgartirishga yul quyilmaydi.
25-modda. Yul harakati khavfsizligi holatining asosiy kursatkichlarini shakllantirish, hisobini yuritish va ulardan foydalanish
Yul harakati khavfsizligi holatining asosiy kursatkichlarini shakllantirish, hisobini yuritish va ulardan foydalanish tartibi Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.
26-modda. Yul harakati qatnashchilarining huquq va majburiyatlari
Yul harakati qatnashchilarining yullarda harakatlanishning khavfsiz sharoitlariga bulgan huquqlari davlat tomonidan kafolatlanadi.
Yul harakati qatnashchilarining uz huquqlarini amalga oshirishi yul harakati boshqa qatnashchilarining huquqlarini cheklamasligi yoki buzmasligi kerak.
Yul harakati qatnashchilari quyidagi huquqlarga ega:
Yul harakati qoidalariga muvofiq yullarda erkin va moneliksiz harakatlanish;
qonun hujjatlarida nazarda tutilgan uz huquqlarining cheklanishi yoki buzilishi sabablari tugrisida yul harakati khavfsizligini taminlash sohasidagi makhsus vakolatli davlat organlarining mansabdor shakhslaridan tushuntirishlar olish;
harakatlanishning khavfsiz sharoitlari tugrisida, yul harakati khavfsizligini taminlash bilan bogliq mahsulotlar va khizmatlarning sifati haqida tuliq hamda ishonchli akhborot olish;
yul-transport hodisalari sodir bulganda qonun hujjatlariga muvofiq zimmasiga bepul tibbiy yordam kursatish, qutqaruv ishlari olib borish va boshqa shoshilinch yordam kursatish majburiyati yuklatilgan tashkilotlar va mansabdor shakhslardan shunday yordamlar olish;
yul-transport hodisasi oqibatida ular tan jarohati olgan, transport vositasi va yuk shikastlangan hollarda qonun hujjatlarida belgilangan tartibda zararning urni qoplanishi, shuningdek manaviy ziyon uchun kompensasiya olish;
Qarang: Uzbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining 57-bob («Zarar etkazishdan kelib chiqadigan majburiyatlar»).
makhsus vakolatli davlat organlari, mahalliy davlat hokimiyati organlarining yul harakati khavfsizligini taminlash sohasidagi qonunga khilof qarorlari, shuningdek ular mansabdor shakhslarining qonunga khilof harakatlari (harakatsizligi) ustidan belgilangan tartibda shikoyat qilish;
Qarang: Uzbekiston Respublikasining «Fuqarolarning huquqlari va erkinliklarini buzadigan khatti-harakatlar va qarorlar ustidan sudga shikoyat qilish tugrisida»gi, «Jismoniy va yuridik shakhslarning murojaatlari tugrisida»gi qonunlari va Uzbekiston Respublikasining Fuqarolik prosessual kodeksining 3-kichik bulim («Davlat organlari va boshqa organlar, shuningdek mansabdor shakhslarning khatti-harakatlari (qarorlari) ustidan berilgan shikoyat va arizalar buyicha ish yuritish»).
yul belgilarini, chiziqlarini, svetoforlarni uzgartirish va urnatish yuzasidan, yul qoplamasining holati haqidagi takliflar hamda yul harakati khavfsizligini taminlash masalalariga doir boshqa takliflar bilan tegishli organlarga murojaat etish.
Yul harakati qatnashchilari qonun hujjatlariga muvofiq boshqa huquqlarga ham ega bulishi mumkin.
Yul harakati qatnashchilarining majburiyatlari quyidagilardan iborat:
ushbu Qonun, Yul harakati qoidalari talablariga va yul harakati khavfsizligi tugrisidagi boshqa qonun hujjatlari talablariga rioya etish;
yul harakati khavfsizligini taminlash sohasidagi makhsus vakolatli davlat organlari, mahalliy davlat hokimiyati organlari mansabdor shakhslarining qonuniy talablarini bajarish.
Yul harakati qatnashchilarining zimmasida qonun hujjatlariga muvofiq boshqa majburiyatlar ham bulishi mumkin.
27-modda. Transport vositalarini boshqarish huquqi
Quyidagilarni:
motosikllar, motorollerlarni va boshqa mototransport vositalarini boshqarish huquqi — un olti yoshga tulgan shakhslarga beriladi;
rukhsat etilgan eng kup ogirligi 3500 kilogrammdan hamda urindiqlar soni haydovchining urindigidan tashqari sakkiztadan oshmaydigan avtomobillarni boshqarish huquqi, taksi bundan mustasno — un sakkiz yoshga tulgan shakhslarga beriladi;
rukhsat etilgan eng kup ogirligi 3500 kilogrammdan oshadigan yuk avtomobillarini boshqarish huquqi — un sakkiz yoshga tulgan shakhslarga beriladi;
taksi tariqasida foydalaniladigan avtomobillarni, shuningdek yulovchilar tashish uchun muljallangan va haydovchining urindigidan tashqari sakkiztadan ortiq urindigi bulgan avtomobillarni, tramvaylar va trolleybuslarni boshqarish huquqi — yigirma bir yoshga tulgan shakhslarga beriladi;
transport vositalari sostavlarini boshqarish huquqi — ushbu qismning uchinchi, turtinchi va beshinchi khatboshilarida kursatilgan transport vositalarini boshqarish huquqiga ega bulgan shakhslarga transport vositalarini boshqarish staji un ikki oydan kam bulmagan taqdirda beriladi.
Transport vositalarini boshqarish huquqi tibbiy tekshiruvdan utgan va malaka imtihonlarini topshirgan shakhslarga beriladigan, belgilangan namunadagi guvohnoma bilan tasdiqlanadi.
Malaka imtihonlarini topshirish va transport vositalarini boshqarish huquqini beruvchi guvohnomani berish tartibi Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.
Uzbekiston Respublikasi hududida belgilangan talablarga mos keladigan milliy va khalqaro haydovchilik guvohnomalari amal qiladi.
Qarang: Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2006 yil 2 avgustdagi 156-sonli qarori bilan tasdiqlangan «Uzbekiston Respublikasida avtomototransport vositalari va shahar elektr transporti vositalari haydovchilarini tayyorlash va qayta tayyorlash bilan shugullanuvchi talim muassasalarini hisobga olish, imtihonlarga rukhsat berish va ularni utkazish, haydovchilik guvohnomasini berish tartibi tugrisida»gi nizom.
28-modda. Haydovchilarni tayyorlashga doir talablar
Transport vositalarini boshqarish huquqini olish uchun malaka imtihonlarini topshirishga tegishli toifadagi haydovchilar tayyorlashning uquv rejalari va dasturlarida nazarda tutilgan hajmda tegishli tayyorgarlikdan utgan shakhslar quyiladi.
Tegishli toifalardagi haydovchilarni tayyorlashning yagona dasturlari Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilangan tartibda tasdiqlanadi.
29-modda. Transport vositalarini boshqarish huquqining bekor qilinishi
Transport vositalarini boshqarish huquqi quyidagi hollarda bekor qilinadi:
haydovchining sogligi transport vositasini khavfsiz boshqarishga monelik qiladigan tarzda yomonlashganligi tibbiy khulosa bilan tasdiqlanganda;
haydovchi sodir etilgan huquqbuzarlik uchun transport vositasini boshqarish huquqidan mahrum etilganda. Transport vositalarini boshqarish huquqidan javobgarlik chorasi sifatida mahrum etishga sabab buladigan huquqbuzarliklarning turlari qonun hujjatlarida belgilanadi. Transport vositalarini boshqarish huquqidan mahrum etish sud tomonidan qullaniladi.
Qarang: Uzbekiston Respublikasining Mamuriy javobgarlik tugrisidagi kodeksining 28, 1251 128—131, 133, 134, 136, 137-moddalari va «Yul harakati qoidalarining buzilishiga doir mamuriy ishlarni kurib chiqish tartibi tugrisida»gi yuriqnoma (ruykhat raqami 2240, 05.07.2011 y.).
30-modda. Nizolarni hal etish
Yul harakati khavfsizligi sohasidagi nizolar qonun hujjatlarida belgilangan tartibda hal etiladi.
31-modda. Yul harakati khavfsizligi tugrisidagi qonun hujjatlarini buzganlik uchun javobgarlik
Yul harakati khavfsizligi tugrisidagi qonun hujjatlarini buzganlikda aybdor shakhslar belgilangan tartibda javobgar buladi.
Qarang: Uzbekiston Respublikasining Mamuriy javobgarlik tugrisidagi kodeksining XI-bob («Transportdagi, yul khujaligi va aloqa sohalaridagi huquqbuzarliklar uchun mamuriy javobgarlik»), Uzbekiston Respublikasining Jinoyat kodeksining XVIII-bob («Transport harakati va undan foydalanish khavfsizligiga qarshi jinoyatlar»), «Yul harakati qoidalarining buzilishiga doir mamuriy ishlarni kurib chiqish tartibi tugrisida»gi yuriqnoma (ruykhat raqami 2240, 05.07.2011 y.) va «Uzbekiston Respublikasida akkreditasiya qilingan khorijiy davlatlar diplomatik vakolatkhonalari va konsullik muassasalari, shuningdek ularga tenglashtirilgan tashkilotlar khodimlariga nisbatan yul harakati qoidalarini buzganlik uchun mamuriy javobgarlik choralarini qullash haqida»gi yuriqnoma (ruykhat raqami 2338, 13.03.2012 y.).
(Uzbekiston Respublikasi qonun hujjatlari tuplami, 2013 y., 15-son, 197-modda; 2015 y., 52-son, 645-modda)