Закот- берувчи ва олувчи одоблари — узбекистон

Закот- берувчи ва олувчи одоблари — узбекистон

Закот — берувчи ва олувчи одоблари — узбекистон

Жобир ибн Атийкдан, у отасидан ривоят килинади:
«Набий соллаллоху алайхи васаллам:
«Келажакда хузурингизга ёмон курилган жамоатлар келадилар. Бас, качонки улар сизга келсалар, уларни табрик ила кутиб олинглар. Улар билан талаб килган нарсалари орасини очиб куйинглар. Агар адолатли булсалар, узларига фойда. Агар зулм килсалар, зарари хам узларига. Уларни рози килинглар. Албатта, сизнинг закотингизнинг тугал булиши уларнинг ризосига боглик. Улар сизнинг хакингизга дуо килсинлар», дедилар».
Абу Довуд ривоят килган.
Шарх: хадиси шарифдаги «ёмон курилган жамоатлар»дан мурод, закот йиккани келадиган закотчилардир.
Закотчиларнинг закот йиккани келишлари хаммага хам ёкавермайди. Лекин закот берувчи кишилар одобли булишлари керак. Закот олгани келган закотчининг муомаласини яхшилаш учун закот берувчи куйидаги одобларга риоя килиши керак:
1. Закотчини очик чехра билан, табрик сузлари ила кутиб олиши лозим.
2. Закотчига закотни осонлик билан, тугри холда хисоб-китоб килиб олишига шароит яратиб бериш керак.
3. Закотчини шариат курсатмаси буйича рози килишга харакат килиши керак.
4. Закотчи кайтиб кетаётиб, «хакикий мусулмон экансан, кани энди бошка закот берадиганлар хам сенга ухшаган булса эди», деб дуо киладиган муомала килиш керак.
Шу билан бирга, хадисда закотчилар риоя килиши лозим булган энг мухим нарса – адолатли булиш хакида хам таъкидланган. Чунки адолат килса, закотчининг узига фойда, зулм килса, узига зарар!
Жарир ибн Абдуллох розияллоху анхудан ривоят килинади:
«Аъробийлар Набий соллаллоху алайхи васалламга шикоят килиб:
«Садакачилардан баъзи одамлар келиб бизга зулм киладилар», дейишди. У зот соллаллоху алайхи васаллам:
«Садакачиларингизни рози килингиз!» дедилар.
Жарир:
«Набий соллаллоху алайхи васалламдан буни эшитганимдан бошлаб мендан садакачи факат рози булиб кайтди», деди».
Бешовларидан факат Бухорий ривоят килмаган.
Термизийнинг лафзида:
«Качон олдингизга садакачи келса, факат рози булиб кайтсин», дейилган.
Шарх: Ушбу ривоятдан садакачининг устидан шикоят килиб борган одамларга рахбар киши насихат килиб туриши кераклиги маълум булади.
Закот берувчилар эса, узларининг кизганчиклик ёки бошка номаъкул одатлари билан садака йиккани келган кишиларни хафа килишлари керак эмас. хамма Жарир ибн Абдуллох розияллоху анхуга ухшаб, садакачи рози булиб кайтишига харакат килгани маъкул.
Амр ибн Шуайбдан, у отасидан, отаси бобоси розияллоху анхумдан ривоят килинади:
«Набий соллаллоху алайхи васаллам:
«Олиб келиш хам йук, четга чикиш хам йук. Садакалари факатгина ховлиларида олинади», дедилар».
«Сунан» эгалари ривоят килишган.
Шарх: Ушбу хадисда закотчининг одоблари хакида суз кетмокда. У мол эгасини кийнаб, «молингни олдимга жам килиб кел, шу ерда санаб закотини оламан», дейиши керак эмас. Шунингдек, узи четрок жойга чикиб олиб, шу ерга кел, деб мол эгасини чакирмаслиги керак. Аксинча, унинг моли каерда булса, уша ерга бориб, закотини олмоги лозим.
Абдуллох ибн Абу Авфо розияллоху анхудан ривоят килинади:
«Отам дарахт сохибларидан эди. Набий соллаллоху алайхи васаллам качон у зотга бирор кавм уз садакасини олиб келса:
«Эй бор Худоё, Оли фалонга саловот юборгин», дер эдилар. Бас, отам у зотга садакасини олиб келди. У зот:
«Эй Аллох, Оли Абу Авфога саловот юбор», дедилар».
Бешовларидан факат Термизий ривоят килмаган.
Унинг ва Абу Довуднинг ривоятида:
«Садакада тажовузкорлик килувчи худди уни ман килувчи кабидир», дейилган.
Шарх: Ровийнинг «отам дарахт сохибларидан эди» дейиши улуг бир макомга ишорадир.
худайбия сулхи ходисасида Макка мушриклари хазрати Усмон розияллоху анхуни улдиришибди, деган миш-миш таркалганида Пайгамбар алайхиссалом кишилардан фидокорлик учун байъат олганлар. Уша байъатни дарахт остида олганлар. Шунинг учун мазкур байъат «дарахт байъати» номи билан машхур булган. Уша дарахт остида Пайгамбар алайхиссаломга байъат килган сахобалар «дарахт сохиблари» деб аталади.
Аллох оят нозил килиб, дарахт остида Пайгамбар алайхиссаломга байъат килганлар у зотга эмас, Аллохга байъат килганликлари, улардан байъат олган кул Расулуллох алайхиссаломнинг куллари эмас, Аллохнинг «кули» эканини баён килган. Шу билан бирга, Аллох улардан рози эканини хам баён килган. Шунинг учун мазкур байъат «ризвон байъати» хам деб аталади. У ходиса иштирокчилари энг улуг одамлардан хисобланадилар.
Абу Авфонинг исмлари Алкама ибн Холид ал-Асламий булиб, у киши билан бирга ушбу хадис ровийи булмиш угиллари Абдуллох хам мазкур улуг байъатда катнашганлар. Улар бу билан хар канча фахрлансалар арзийди.
Ушбу ривоятдан мол эгаси закотини узи олиб келса хам мумкинлиги чикади. Ана уша пайтда закотни кабул килиб олувчи масъул киши закот берувчининг хакига дуо килмоги лозим экан.
Пайгамбар алайхиссаломнинг бировга саловот айтмоклари унга Аллохнинг рахматини сураб дуо килишларидир.
Рофеъ ибн Хадийж розияллоху анхудан ривоят килинади:
«Набий соллаллоху алайхи васаллам:
«Садакада хак ила омил булган одам то уйига кайтиб келгунича Аллохнинг йулидаги гозийдекдир», дедилар».
Термизий ривоят килган ва «яхши» деган.
Шарх: Тугри садакачи булиб ишлаш жуда хам савобли иш эканини шу хадиси шарифдан билиб оламиз.
Аллохнинг йулида жиход килиш канчалик улуг экани хаммага маълум. уозий Аллохга ва Унинг Расулига тоат килган булади. Садакачи хам уз ишини хак ила адо этса, у хам Аллох ва Унинг Расулига тоат килган булади.
Садакачи Ислом хукмлари ички томондан устун булиши учун курашади. У бева-бечора, мискин-факирларнинг хакларини жойига карор топдиради. Шунга ухшаш ишлар куп. Шунинг учун бу жанжалли, бойларга ёмон куринадиган иш, деб садакачи булишдан кочмаслик керак.
Биз урганган ривоятларда садакачи билан закот берувчи мол эгаси орасидаги муносабатлар, уларнинг одоблари хакида суз кетди. Шу билан бирга, закот берувчи бой билан закотнинг хакдори булган камбагалнинг узига яраша одоблари хам бор. Уларга риоя килиниши лозим. Энди оят ва хадислардан олинган, салафи солихлар томонидан амал килинган ушбу одоблар ахли сулуклар талкинида кандай булиши билан танишиб чикайлик.
ЗАКОТ БЕРУВЧИ ОДОБЛАРИ
Билингки, бандага закотида бажариши лозим булган куйидаги вазифалар бор:
1. Закотдан мурод нималигини фахмлаш керак.
У уч нарсадан иборат:
Аллохнинг мухаббатини даъво килувчининг узи мухаббат куйган нарсасини закотга чикариш билан синаш.
халокатга олиб борувчи бахилликдан покланиш.
Мол неъматига шукр килиш.
2. Риёкорликдан холи булиш учун закотни сир тутиш.
Уни изхор килишда факирни хорлаш бор. Агар закотни бермади, деган тухматдан куркса, бефарк факирларга жамоат ичида очик беради. Бошкаларга биров билиб, биров билмайдиган тарзда беради.
3. Закотини миннат ва озор бериш ила бузмайди.
Чунки инсон узини факирга эхсон килган холда курса, унда мазкур нарса хосил булиши мумкин. Аслида эса, у ишга хакикат назари ила караса, факир ундан Аллохнинг хакини кабул килиш ила унга яхшилик килган булади. Бу иш уни поклайди. Закот берувчи яхширок уйлаб курса, унинг закот чикариши мол неъматига шукрдир. У билан факир уртасидаги муомала эмас. Шунинг учун факир факирлиги учун хакоратланмаслиги керак. Чунки фазл молда ёки молнинг йуклигида эмас.
4. Бераётган нарсасини кичик санаши лозим.
Чунки бу ишни катта санаган одам у билан фахр¬ланади. Айтилишича, яхши иш уч нарса билан – уни кичик санаш, тезлатиш ва сир тутиш ила тугал булади.
5. Закот берувчи молидан энг халолини, энг яхшисини ва узига энг махбубини чикарсин.
халолига келсак, Аллох таоло покдир, покдан бош¬кани кабул килмас. Яхшисига келсак, Аллох таоло «Ёмонини касд килиб, ундан инфок килманг», деган.
Бу маънода икки нарсани мулохаза килиш керак:
Биринчиси, Аллох таолонинг хакини. Бу эса У зотни улуглаш ила булади. У Зот улуглашга энг хакли Зотдир. Ахир инсон уз мехмонига ёмон таом бермайди-ку! Кандай килиб ёмон молини закотга – Аллохга беради?!
Иккинчиси, узининг хакини мулохаза килсин. Чунки берган закоти киёмат куни узига учрайди. Шунинг учун узига энг яхши молни танлаб олиши керак. Аммо узи учун энг махбуб молни закотга чикаришига келсак, Аллох таоло:
«Мухаббат килган нарсаларингиздан инфок килмагунингизча яхшиликка хеч ноил була олмайсиз», деган.
Ибн Умар розияллоху анху качон молидан бирор нарсага мухаббати кучайса, ушани Аллох учун курбон килар эди. Ривоят килинишича, у киши бир куни балик егиси келаётганини айтибди. Излаб-излаб биттагина балик топиб келишибди. Хотини уни пишириб, такдим килибди. Шу пайт бир мискин келиб колибди. Ибн Умар розияллоху анху унга баликни тутиб «ол», дебди. Шунда унинг ахли:
«Субханаллох! Бизни кийнаб келтирган нарсани берасизми, бошка нарса хам бор-ку!» дейишди: Шунда ул зот:
«Абдуллохнинг мухаббати шунга тушган эди», деган экан.
Ривоят килинишича, Робийъ ибн хайсам рахматуллохи алайхининг эшигини бир тиланчи кокибди.
Хонадон эгаси: «Унга канд беринглар!» дебди.
Ахллари: «Унга нон берсак, фойдалирок булармиди?» дебдилар.
«Шури куриганлар! Унга канд беринглар! Робийъ кандни яхши куради», деган экан Робийъ ибн хайсам.
6. Садакасини беришга лойик одам топиш.
Уларнинг куйидаги сифатлари булиши керак:
Биринчиси, такво. Садакасини такводорларга берсин. Закот берувчи бу билан уларнинг Аллохга булган химматларини орттиради.
Омир ибн Абдуллох ибн Зубайр обидларнинг сажда килиб турган пайтларини танлар эди. Халтага солинган динор ва дирхамларни олиб келиб, узини билдирмасдан хамёнини уларнинг кавушлари олдига куйганини сездирар эди, холос. Унга: «Уларга садакани шундок юбораверишингга нима монелик килади», дейилганда, «Улар мени ёки вакилимни курганда юзлари бужмайишини хохламайман», деган экан.
Иккинчиси, илм. Чунки олимга мол беришда илм¬га ва дин таркатишга ёрдам бор. Бу эса шариатни кувватли килишдир.
Учинчиси, «неъмат бериш ёлгиз Аллохнинг Узидан булади», деб эътикод киладиган одам булиш керак. Ризкка сабаб булган нарсаларга илтифот килмаслик маъкул. Чунки бир нарсани олганда мадх килишга одатланган киши ололмай колганида ёмонлаши турган гап.
Туртинчиси, факирлигини яширадиган, хожатини беркитадиган ва шикоятини очиб ташламайдиган булиш.
Аллох таоло: «Билмаган уларни иффатидан бойлар, деб хисоблайдилар» деганга ухшаш булмок лозим.
Бешинчиси, оилали ва карз ёки беморликка мубтало кишилар булсин.
Олтинчиси, кариндош-уруглардан булсин.
Чунки уларга килинган садака – хам садака, хам силаи рахмдир. Ким ушбу сифатлардан иккитасини ёки купрогини узида жамласа, унга бериш афзалдир.
ЗАКОТ ОЛУВЧИ ОДОБЛАРИ
Закотни олувчи Куръонда зикр килинган саккиз тоифадан бири булиши лозим. Унинг зиммасида бир нечта вазифа бор:
1. Аллох таоло уни гамга солган нарсани йук килиш учун закотни унга беришга амр килганини фахмласин ва барча гамини йигиб, битта гамга – Аллохнинг розилигини топишга айлантирсин.
2. Берувчига ташаккур айтиб, унинг хакига дуо килсин.
Лекин бу сабабнинг шукри микдорида булсин. Чунки хадисда келганидек, «одамларга ташаккур килмаган, Аллохга шукр килмас». Берилган нарса оз булса, уни оз санамаслик шукрнинг тугал булишидандир. Берилган нарсани ёмонламай, айбини беркитиш керак. Буларнинг хаммаси неъматни Аллохдан куришга зид келмайди. Воситани восита, деб билмаслик жохилликдир. Воситани асл деб билишлик эса мункирликдир.
3. Узига берилган нарсага назар солсин. халол булмаган нарса булса, мутлако олмасин.
Чунки бировнинг молидан чикарилган закот закот эмас. Агар шубхали нарса булса, узини олиб кочсин. Иложсиз колганда хожатига ярашагина олсин.
4. Узига мубох булган микдорда олсин. хожатидан купни олмасин. Агар карздор булса, карзидан ортигини олмасин.

Комментарии 0

Оставить комментарий

Ваш email не будет опубликован.