Суд экспертизаси тугрисидаги айрим конун хужжатларга узгартиш ва кушимчалар киритиш хакида — узбекистон

«суд экспертизаси тугрисида»ги айрим конун хужжатларга узгартиш ва кушимчалар киритиш хакида — узбекистон
«СУД ЭКСПЕРТИЗАСИ ТУГРИСИДА»ГИ УЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ КОНУНИ КАБУЛ КИЛИНГАНЛИГИ МУНОСАБАТИ БИЛАН УЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ АЙРИМ КОНУН ХУЖЖАТЛАРИГА УЗГАРТИШ ВА КУШИМЧАЛАР КИРИТИШ ХАКИДА
Конунчилик палатаси томонидан 2009 йил 18 ноябрда кабул килинган
Сенат томонидан 2010 йил 7 майда маъкулланган
1-модда. Узбекистон Республикасининг 1994 йил 22 сентябрда кабул килинган 2013-ХII-сонли Конуни билан тасдикланган Узбекистон Республикасининг Жиноят-процессуал кодексига (Узбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси, 1995 йил, № 2, 5-модда; Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 1995 йил, № 12, 269-модда; 1997 йил, № 2, 56-модда, № 9, 241-модда; 1998 йил, № 5-6, 102-модда, № 9, 181-модда; 1999 йил, № 1, 20-модда, № 5, 124-модда, № 9, 229-модда; 2000 йил, № 5-6, 153-модда, № 7-8, 217-модда; 2001 йил, № 1-2, 11, 23-моддалар, № 9-10, 165, 182-моддалар; 2002 йил, № 9, 165-модда; 2003 йил, № 5, 67-модда; 2004 йил, № 1-2, 18-модда, № 9, 171-модда; Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг Ахборотномаси, 2005 йил, № 12, 418-модда; 2006 йил, № 6, 261-модда; 2007 йил, № 4, 166-модда, № 6, 248, 249-моддалар, № 9, 422-модда, № 12, 594, 595, 607-моддалар; 2008 йил, № 4, 177, 187-моддалар, № 9, 482, 484, 487-моддалар, № 12, 636, 641-моддалар; 2009 йил, № 1, 1-модда, № 4, 136-модда, № 9, 335-модда, № 12, 469, 470-моддалар) куйидаги узгартиш ва кушимчалар киритилсин:
1) 67-модданинг биринчи кисми куйидаги тахрирда баён этилсин:
«Хулоса бериш учун зарур фан, техника, санъат ёки хунар сохасида махсус билимларга эга булган хар кандай жисмоний шахс эксперт сифатида чакирилиши мумкин»;
2) 68-модданинг матни куйидаги тахрирда баён этилсин:
«Эксперт: экспертиза предметига оид иш материаллари билан танишиш, улардан зарур маълумотларни ёзиб олиш ёки кучирма нусхалар олиш; экспертизани утказиш учун зарур булган кушимча материаллар ва текшириш объектлари такдим этилиши хакида илтимосномалар бериш; тергов харакатлари утказилаётганда суриштирувчи, терговчи, прокурорнинг рухсати билан хозир булиш хамда шу тергов харакатларида иштирок этувчи шахсларга экспертиза предметига оид саволлар бериш; суд мухокамасида экспертиза предметига оид далилларни текширишда иштирок этиш ва сурок килинаётган шахсларга суднинг рухсати билан саволлар бериш; ашёвий далиллар ва хужжатларни куздан кечириш; уз хулосасида нафакат узининг олдига куйилган саволлар буйича, балки экспертиза предметига оид ва иш учун ахамиятга молик бошка масалалар буйича хам фикрларини баён этиш; унинг хулосаси ёки курсатувлари процесс иштирокчилари томонидан нотугри талкин килинганлиги хусусида тергов харакати ёки суд мажлиси баённомасига киритилиши лозим булган баёнотлар бериш; агар у иш юритилаётган тилни билмаса ёки етарлича билмаса, уз она тилида хулоса такдим этиш ва курсатувлар бериш хамда бундай холда таржимон хизматидан фойдаланиш; агар ишни юритаётган суриштирувчи, терговчи, прокурор ва суднинг карорлари, харакатлари (харакатсизлиги) экспертнинг хукук ва эркинликларини бузаётган булса, бу карорлар, харакатлар (харакатсизлик) устидан шикоятлар килиш хукукига эгадир.
Эксперт: ушбу Кодекснинг 76 ва 78-моддаларида назарда тутилган асослар мавжуд булган такдирда узини узи рад этиши хакида дархол арз килиши; узига такдим этилган текшириш объектларини хар томонлама ва тулик текширишдан утказиши, уз олдига куйилган саволлар юзасидан асосли ва холисона ёзма хулоса бериши; суриштирувчи, терговчи, прокурор ёки суднинг чакирувига биноан суриштирувда, дастлабки терговда ёки суд мажлисида шахсан иштирок этиш учун келиши; узи утказган экспертиза хусусида курсатувлар бериши ва узи берган хулосани тушунтириш учун кушимча саволларга жавоб бериши; экспертизани утказиши муносабати билан узига маълум булиб колган маълумотларни ошкор килмаслиги; такдим этилган текшириш объектлари ва иш материалларининг сакланишини таъминлаши; иш тергов килинаётганда ва суд мухокамаси вактида тартибга риоя килиши шарт.
Эксперт узрсиз сабабларга кура келмаган такдирда конунда назарда тутилган жавобгарликка тортилиши мумкин.
Эксперт била туриб нотугри хулоса берганлиги, суриштирув ёки дастлабки тергов маълумотларини суриштирувчи, терговчи ёхуд прокурорнинг рухсатисиз ошкор килганлиги, шунингдек узрсиз сабабларга кура хулоса беришни рад этганлиги ёки бу ишдан буйин товлаганлиги учун жиноий жавобгар булади»;
3) 174-модданинг матни куйидаги тахрирда баён этилсин:
«Эксперт сифатида давлат суд-экспертиза муассасаси эксперти, бошка корхона, муассаса, ташкилот ходими ёки бошка жисмоний шахс иштирок этиши мумкин.
Белгиланган тартибда муомалага лаёкатсиз ёки муомала лаёкати чекланган деб топилган шахслар, шунингдек касддан содир этган жиноятлари учун судланганлик холати тугалланмаган ёки судланганлиги олиб ташланмаган шахслар эксперт сифатида жалб этилиши мумкин эмас.
Суд-тиббиёт, суд-психиатрия, суд-психология, суд-автотехника, суд-иктисодий, криминалистика экспертизаларини факат давлат суд-экспертиза муассасаларининг мутахассислари, алохида холларда эса, бошка корхона, муассаса, ташкилотларнинг мутахассислари утказади. Алохида хол экспертиза тайинлаш тугрисидаги карорда ёки ажримда асослантирилиши лозим.
Суриштирувчи, терговчи, суднинг эксперт этиб тайинланган шахсни чакириш ва унинг экспертиза утказиши тугрисидаги талаби ушбу шахс ишлаётган корхона, муассаса ёки ташкилот рахбари учун мажбурийдир»;
4) 175 ва 176-моддалар куйидаги тахрирда баён этилсин:
«175-модда. Текшириш объектлари
Ашёвий далиллар, эксперт текшируви учун намуналар, бошка моддий объектлар, мурдалар ва уларнинг кисмлари, хужжатлар, шунингдек экспертиза утказилаётган иш материаллари текшириш объектлари булиши мумкин. Эксперт текширувлари тирик одамга нисбатан хам утказилади.
Экспертизани утказишда текшириш объектлари (тирик одамдан ташкари) эксперт текширувини утказиш учун кай даражада зарур булса, шу даражада шикастланиши ёки ишлатилиши мумкин. Бунда текшириш объектининг кисман шикастланиши ёки ишлатилишига экспертизани тайинлаган органнинг (шахснинг) ёзма рухсати олиниши зарур, тайинланган экспертизанинг узига хос хусусиятлари объектнинг шикастланишини (бузилишини) ёки ишлатилишини такозо этувчи холлар бундан мустасно.
Текшириш объектларининг экспертизани тайинлаган органнинг (шахснинг) ёзма рухсати билан ёхуд тайинланган экспертизанинг узига хос хусусиятлари билан боглик холда шикастланганлиги ёки ишлатилганлиги давлат суд-экспертиза муассасаси, бошка корхона, муассаса, ташкилот ёки эксперт томонидан мазкур объектларнинг мулкдорига зарарнинг урни коплаб берилишига сабаб булмайди.
Текшириш объектлари, агар уларнинг улчамлари ва хоссалари имкон берса, уралган ва мухрланган холда экспертга топширилиши керак.
Текшириш объектини экспертнинг иш жойига етказиб беришнинг иложи булмаганда, экспертизани тайинлаган орган (шахс) унга мазкур объектни монеликсиз кириб куришни ва уни текшириш имкониятини таъминлайди.
Текшириш объектлари давлат суд-экспертиза муассасаларида, суриштирув, дастлабки тергов, прокуратура органларида ва судларда ашёвий далилларни саклаш коидаларига риоя килинган холда сакланади.
Экспертиза тугалланганидан кейин текшириш объектлари, агар улар тула ишлатилган булмаса, экспертизани тайинлаган органга (шахсга) кайтарилади.
176-модда. Кушимча ва кайта экспертизалар
Кушимча экспертиза эксперт (экспертлар комиссияси) хулосасидаги бушликларнинг урнини тулдириш учун тайинланади ва шу ёки бошка эксперт (экспертлар комиссияси) томонидан утказилади.
Эксперт (экспертлар комиссияси) хулосаси асослантирилмаганда ёки унинг тугрилигига шубха тугилганда ёхуд унга асос килиб олинган далиллар ишончли эмас деб топилганда ёки экспертизани утказишнинг процессуал коидалари жиддий бузилганда кайта экспертиза тайинланади.
Кайта экспертиза тайинланганда эксперт (экспертлар комиссияси) олдига илгари кулланилган эксперт текшируви усулларининг илмий асосланганлиги тугрисидаги масала куйилиши мумкин.
Кайта экспертизани тайинлаш тугрисидаги карорда ёки ажримда кайта экспертизани тайинлаган органнинг (шахснинг) биринчи (олдинги) экспертиза хулосасига кушилмаганлиги сабаблари курсатилиши лозим.
Кайта экспертизани утказиш бошка экспертга (экспертлар комиссиясига) топширилади. Биринчи (олдинги) экспертизани утказган эксперт (экспертлар комиссияси) кайта экспертизани утказишда хозир булиши ва тушунтиришлар бериши мумкин, лекин у эксперт текширувини утказиш ва хулоса тузишда иштирок этмайди»;
5) куйидаги мазмундаги 1761-модда билан тулдирилсин:
«1761-модда. Экспертизанинг экспертлар комиссияси томонидан утказилиши
Экспертиза бир хил (комиссиявий экспертиза) ёки турли хил (комплекс экспертиза) суд-эксперт ихтисослигидаги бир неча эксперт томонидан утказилиши мумкин.
Экспертизанинг экспертлар комиссияси томонидан утказилиши экспертизани тайинлаган орган (шахс) ёки мазкур экспертизанинг утказилишини ташкил этувчи давлат суд-экспертиза муассасаси ёхуд бошка корхона, муассаса, ташкилот рахбари томонидан белгиланади.
Экспертизани утказиш топширилган экспертлар комиссияси уз олдига куйилган масалаларни хал этиш зарурлигидан келиб чикиб, утказиладиган эксперт текширувларининг максади, кетма-кетлиги ва хажмини келишиб олади.
Экспертизани утказиш топширилган экспертлар комиссияси таркибидаги хар бир эксперт эксперт текширувларини мустакил ва алохида олиб боради, шахсан узи ва комиссиянинг бошка аъзолари томонидан олинган натижаларни бахолайди хамда куйилган саволлар юзасидан уз махсус билимлари доирасида фикрларини шакллантиради.
Эксперт текширувларининг экспертлар комиссияси таркибига киритилмаган шахслар томонидан тулик ёки кисман утказилишига йул куйилмайди»;
6) 177 ва 178-моддалар куйидаги тахрирда баён этилсин:
«177-модда. Комиссиявий экспертиза
Комиссиявий экспертиза утказилаётганда экспертларнинг хар бири эксперт текширувларини тулик хажмда утказади ва улар олинган натижаларни биргаликда тахлил килади.
Экспертлар умумий фикрга келганидан сунг биргаликдаги хулосани ёки хулоса беришнинг иложи йуклиги тугрисидаги хужжатни тузади ва имзолайди.
Экспертлар уртасида келишмовчиликлар келиб чиккан такдирда, уларнинг хар бири келишмовчиликлар келиб чиккан барча ёки айрим масалалар буйича алохида хулоса беради.
178-модда. Комплекс экспертиза
Комплекс экспертиза иш учун ахамиятга молик холатларни турли илм сохаларидан фойдаланган холда бир неча эксперт текширувини утказиш йули билангина аниклаш мумкин булган холларда тайинланади.
Комплекс экспертизани утказишда экспертларнинг хар бири уз ваколати доирасида эксперт текширувларини олиб боради. Комплекс экспертизанинг хулосасида экспертларнинг хар бири кайси эксперт текширувларини ва канча хажмда олиб борганлиги, кайси холатларни шахсан узи аниклаганлиги хамда кандай фикрларга келганлиги курсатилади. Экспертларнинг хар бири хулосанинг ушбу эксперт текширувлари баён этилган кисмини имзолайди ва улар учун жавобгар булади.
Умумий фикрни (фикрларни), олинган натижаларни бахолашга ва ушбу фикрни (фикрларни) шакллантиришга ваколатли булган экспертлар килади. Агар экспертлар комиссияси якуний фикрининг ёки унинг бир кисмининг асоси сифатида экспертлардан бирининг (алохида экспертларнинг) аниклаган холатлари олинган булса, бу хакда хулосада курсатилиши керак.
Экспертлар уртасида келишмовчиликлар келиб чиккан такдирда, уларнинг хар бири келишмовчиликлар келиб чиккан барча ёки айрим масалалар буйича алохида хулоса беради.
Агар комплекс экспертизани утказиш давлат суд-экспертиза муассасасига топширилган булса, унда ушбу экспертизани ташкил килиш унинг рахбари зиммасига юклатилади»;
7) 182-модда куйидаги тахрирда баён этилсин:
«182-модда. Давлат суд-экспертиза муассасасида ёки бошка корхона, муассаса, ташкилотда экспертиза утказиш
Суриштирувчи, терговчи ёки суд экспертиза тайинлаш тугрисида узи чикарган карорни ёки ажримни, текшириш объектларини, зарур холларда эса жиноят ишини хам давлат суд-экспертиза муассасасининг ёки бошка корхона, муассаса, ташкилотнинг рахбарига юборади. Агар карор ёки ажримда эксперт курсатилмаган булса, ташкилотнинг рахбари мазкур ташкилот ходимларидан кайси бири экспертиза утказиши тугрисида фармойиш бериши керак. Бу хакда у экспертизани тайинлаган органга (шахсга) хабар беради.
Давлат суд-экспертиза муассасасининг ёки бошка корхона, муассаса, ташкилотнинг рахбари экспертиза утказишни ташкил килади, текшириш объектларининг сакланишини таъминлайди, экспертизани утказиш муддатларини аниклайди, эксперт текшируви тугаганидан сунг хулосани, текшириш объектлари ва иш материалларини экспертизани тайинлаган органга (шахсга) юборади.
Давлат суд-экспертиза муассасасининг ёки бошка корхона, муассаса, ташкилотнинг рахбари, агар мазкур ташкилотда эксперт текширувларини утказиш учун тегишли мутахассислар ёхуд зарур моддий-техник база ёки махсус шароитлар булмаса, экспертизани тайинлаш тугрисидаги карор ёки ажримни ижро этмасдан хамда экспертизани утказиш учун такдим этилган текшириш объектлари ва иш материалларини уч кунлик муддатда кайтариш; экспертизани тайинлаган органдан (шахсдан) экспертлар комиссияси таркибига ушбу ташкилотда ишламайдиган шахсларни, шу жумладан бошка давлатлардан мутахассисларни, агар экспертизани утказиш учун уларнинг махсус билимлари зарур булса, киритиш тугрисида илтимос килиш хукукига эга.
Давлат суд-экспертиза муассасасининг ёки бошка корхона, муассаса, ташкилотнинг рахбари экспертизани тайинлаган органнинг (шахснинг) розилигисиз экспертизани утказиш учун ушбу ташкилотда ишламайдиган мутахассисларни жалб этишга; экспертизани утказиш учун зарур булган кушимча текшириш объектларини экспертизани тайинлаган органнинг (шахснинг) карори ёки ажримисиз талаб килиб олишга хакли эмас»;
8) 183-модданинг иккинчи кисмидаги «хулоса беришдан буйин товлаганлик, шунингдек била туриб ёлгон хулоса берганлик учун жавобгарлик тугрисида» деган сузлар «била туриб нотугри хулоса берганлиги, суриштирув ёки дастлабки тергов маълумотларини суриштирувчи, терговчи ёхуд прокурорнинг рухсатисиз ошкор килганлиги, шунингдек хулоса беришни рад этганлиги ёки бу ишдан буйин товлаганлиги учун жиноий жавобгарлик тугрисида» деган сузлар билан алмаштирилсин;
9) 184 ва 185-моддалар куйидаги тахрирда баён этилсин:
«184-модда. Экспертнинг ёки экспертлар комиссиясининг хулосаси
Эксперт ёки экспертлар комиссияси эксперт текширувларини утказиб булганидан кейин тегишинча эксперт ёхуд экспертлар комиссияси таркибига кирувчи хар бир эксперт имзоси билан тасдикланадиган хулоса тузади.
Хулосада: экспертиза утказилган сана ва жой; экспертизани утказиш асоси; экспертизани тайинлаган орган (шахс) тугрисида маълумотлар; эксперт (фамилияси, исми, отасининг исми, маълумоти, ихтисослиги, иш стажи, илмий даражаси, илмий унвони, эгаллаб турган лавозими) ва экспертизани утказиш топширилган ташкилот хакида маълумотлар; экспертнинг била туриб нотугри хулоса берганлиги, суриштирув ёки дастлабки тергов маълумотларини суриштирувчи, терговчи ёхуд прокурорнинг рухсатисиз ошкор килганлиги, шунингдек хулоса беришни рад этганлиги ёки бу ишдан буйин товлаганлиги учун жиноий жавобгарлик тугрисида огохлантирилганлиги; экспертнинг олдига куйилган саволлар; экспертга такдим этилган текшириш объектлари ва иш материаллари; экспертиза утказилаётганда хозир булган шахслар хакида маълумотлар; кулланилган усуллар курсатилган холда эксперт текширувларининг мазмуни ва натижалари, шунингдек бу эксперт текширувлари, агар экспертлар комиссияси ишлаган булса, ким томонидан утказилганлиги; эксперт текшируви натижаларининг бахоланиши, куйилган саволларга берилган асосли жавоблар; иш учун ахамиятга молик булган ва экспертнинг ташаббусига кура аникланган холатлар курсатилиши лозим.
Хулосада хукукбузарлик сабаблари ва унинг содир этилишига имкон берган шарт-шароитлар, шунингдек уларни бартараф этишга доир ташкилий-техникавий тавсиялар курсатилган булиши мумкин.
Хулосани ва унинг натижаларини тасвирловчи материаллар ушбу хулосага илова килинади хамда унинг таркибий кисми булиб хизмат килади. Эксперт текширувининг олиб борилиши, шарт-шароитлари ва натижаларини хужжатлаштирадиган материаллар давлат суд-экспертиза муассасасида ёки бошка корхона, муассаса, ташкилотда конун хужжатларида белгиланган муддатларда сакланади. Улар экспертизани тайинлаган органнинг (шахснинг) талабига биноан ишга кушиб куйиш учун такдим этилади.
Агар такдим этилган текшириш объектларининг, материалларнинг ёки экспертнинг махсус билимлари етарли эмаслиги эксперт текшируви давомида маълум булиб колса, хулоса айрим куйилган саволларга жавоб беришни рад этиш асосини уз ичига олган булиши лозим.
Эксперт текшируви тугаганидан сунг хулоса, текшириш объектлари ва иш материаллари экспертизани тайинлаган органга (шахсга) юборилади.
185-модда. Хулоса беришнинг иложи йуклиги тугрисидаги хужжат
Агар эксперт куйилган саволларни унинг махсус билимлари асосида хал килиш мумкин булмаслигига ёки унга такдим этилган текшириш объектларининг ёхуд материалларнинг яроксизлигига ёки хулоса бериш учун етарли эмаслигига ва уларни тулдириб булмаслигига ёхуд фан ва суд-экспертлик амалиётининг холати куйилган саволларга жавоб топиш имкониятини бермаслигига ишонч хосил килса, у хулоса беришнинг иложи йуклиги тугрисида асослантирилган хужжат тузади хамда уни экспертизани тайинлаган органга (шахсга) юборади»;
10) 186-модда куйидаги мазмундаги иккинчи ва учинчи кисмлар билан тулдирилсин:
«Эксперт факат узи томонидан берилган хулоса ва шахсан утказган эксперт текширувлари юзасидан сурок килиниши мумкин.
Экспертни у хулоса бергунига кадар сурок килиш такикланади»;
11) 188-модданинг биринчи кисми куйидаги тахрирда баён этилсин:
«Суриштирувчи, терговчи ёки суд тирик одамнинг, мурданинг, хайвоннинг, усимликнинг, буюмнинг, материалнинг ёки модданинг хусусиятларини узида акс эттирувчи намуналар олишга, башарти уларнинг эксперт текшируви эксперт олдига куйилган саволларни хал килиш учун зарур булса, хаклидир».
2-модда. Узбекистон Республикасининг 1994 йил 22 сентябрда кабул килинган 2015-ХII-сонли Конуни билан тасдикланган Узбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тугрисидаги кодексига (Узбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси, 1995 йил, № 3, 6-модда; Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 1995 йил, № 9, 193-модда, № 12, 269-модда; 1996 йил, № 5-6, 69-модда, № 9, 144-модда; 1997 йил, № 2, 56-модда, № 4-5, 126-модда, № 9, 241-модда; 1998 йил, № 3, 38-модда, № 5-6, 102-модда, № 9, 181-модда; 1999 йил, № 1, 20-модда, № 5, 124-модда, № 9, 229-модда; 2000 йил, № 5-6, 153-модда, № 7-8, 217-модда; 2001 йил, № 1-2, 23-модда, № 9-10, 165, 182-моддалар; 2002 йил, № 1, 20-модда, № 9, 165-модда; 2003 йил, № 1, 8-модда, № 5, 67-модда, № 9-10, 149-модда; 2004 йил, № 1-2, 18-модда, № 5, 90-модда, № 9, 171-модда; 2005 йил, № 1, 18-модда; Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг Ахборотномаси, 2005 йил, № 9, 312-модда, № 12, 413, 417, 418-моддалар; 2006 йил, № 6, 261-модда, № 9, 498-модда, № 10, 536-модда, № 12, 656, 659-моддалар; 2007 йил, № 4, 158, 159, 164, 165-моддалар, № 9, 416, 421-моддалар, № 12, 596, 604, 607-моддалар; 2008 йил, № 4, 181, 189, 192-моддалар, № 9, 486, 488-моддалар, № 12, 640, 641-моддалар; 2009 йил, № 1, 1-модда, № 9, 334, 335, 337-моддалар, № 10, 380-модда, № 12, 462, 468, 470, 472, 474-моддалар) куйидаги узгартиш ва кушимча киритилсин:
1) 299-модданинг матни куйидаги тахрирда баён этилсин:
«Хулоса бериш учун зарур фан, техника, санъат ёки хунар сохасида махсус билимларга эга булган жисмоний шахс эксперт сифатида тайинланиши мумкин.
Эксперт сифатида давлат суд-экспертиза муассасаси эксперти, бошка корхона, муассаса, ташкилот ходими ёки бошка жисмоний шахс иштирок этиши мумкин.
Эксперт маъмурий хукукбузарлик тугрисидаги ишни юритаётган орган (мансабдор шахс) томонидан махсус билимларга зарурат тугилган холларда тайинланади.
Белгиланган тартибда муомалага лаёкатсиз ёки муомала лаёкати чекланган деб топилган шахслар, шунингдек касддан содир этган жиноятлари учун судланганлик холати тугалланмаган ёки судланганлиги олиб ташланмаган шахслар эксперт сифатида жалб этилиши мумкин эмас.
Эксперт: маъмурий хукукбузарлик тугрисидаги ишнинг экспертиза предметига оид материаллари билан танишиш, улардан зарур маълумотларни ёзиб олиш ёки кучирма нусхалар олиш; экспертизани утказиш учун зарур булган кушимча материаллар ва текшириш объектлари такдим этилиши хакида илтимосномалар бериш; маъмурий хукукбузарлик тугрисидаги ишни юритаётган орган (мансабдор шахс) рухсати билан ишни куриб чикишда хозир булиш, жавобгарликка тортилаётган шахсга, жабрланувчига, гувохларга экспертиза предметига оид саволлар бериш; ашёвий далиллар ва хужжатларни куздан кечириш; уз хулосасида нафакат узининг олдига куйилган саволлар буйича, балки экспертиза предметига оид ва иш учун ахамиятга молик бошка масалалар буйича хам фикрларини баён этиш; унинг хулосаси ёки курсатувлари маъмурий хукукбузарлик тугрисидаги иш юритишда иштирок этувчи шахслар томонидан нотугри талкин килинганлиги хусусида маъмурий хукукбузарлик тугрисидаги ишни куриб чикиш баённомасига киритилиши лозим булган баёнотлар бериш; агар у маъмурий хукукбузарлик тугрисидаги иш юритилаётган тилни билмаса ёки етарлича билмаса, уз она тилида хулоса такдим этиш ва курсатувлар бериш хамда бундай холда таржимон хизматидан фойдаланиш; агар маъмурий хукукбузарлик тугрисидаги ишни юритаётган органнинг (мансабдор шахснинг) карорлари, харакатлари (харакатсизлиги) экспертнинг хукук ва эркинликларини бузаётган булса, бу карорлар, харакатлар (харакатсизлик) устидан шикоят килиш хукукига эгадир.
Эксперт: узига такдим этилган текшириш объектларини хар томонлама ва тулик текширишдан утказиши, уз олдига куйилган саволлар юзасидан асосли ва холисона ёзма хулоса бериши; маъмурий хукукбузарлик тугрисидаги ишни юритаётган органнинг (мансабдор шахснинг) чакирувига биноан хозир булиши; узи утказган экспертиза хусусида курсатувлар бериши ва узи берган хулосани тушунтириш учун кушимча саволларга жавоб бериши; экспертизани утказиши муносабати билан узига маълум булиб колган маълумотларни ошкор килмаслиги; такдим этилган текшириш объектлари ва иш материалларининг сакланишини таъминлаши; маъмурий хукукбузарлик тугрисидаги иш куриб чикилаётганда тартибга риоя килиши шарт»;
2) куйидаги мазмундаги 2991-модда билан тулдирилсин:
«2991-модда. Экспертнинг ёки экспертлар комиссиясининг хулосаси
Эксперт ёки экспертлар комиссияси эксперт текширувларини утказиб булганидан кейин тегишинча эксперт ёхуд экспертлар комиссияси таркибига кирувчи хар бир эксперт имзоси билан тасдикланадиган хулоса тузади.
Хулосада: экспертиза утказилган сана ва жой; экспертизани утказиш асоси; экспертизани тайинлаган орган (мансабдор шахс) тугрисида маълумотлар; эксперт (фамилияси, исми, отасининг исми, маълумоти, ихтисослиги, иш стажи, илмий даражаси, илмий унвони, эгаллаб турган лавозими) ва экспертизани утказиш топширилган ташкилот хакида маълумотлар; экспертнинг била туриб нотугри хулоса берганлиги, хулоса беришни рад этганлиги ёки бу ишдан буйин товлаганлиги учун жиноий жавобгарлик тугрисида огохлантирилганлиги; экспертнинг олдига куйилган саволлар; экспертга такдим этилган текшириш объектлари ва иш материаллари; экспертиза утказилаётганда хозир булган шахслар хакида маълумотлар; кулланилган усуллар курсатилган холда эксперт текширувларининг мазмуни ва натижалари, шунингдек бу эксперт текширувлари, агар экспертлар комиссияси ишлаган булса, ким томонидан утказилганлиги; эксперт текшируви натижаларининг бахоланиши, куйилган саволларга берилган асосли жавоблар; иш учун ахамиятга молик булган ва экспертнинг ташаббусига кура аникланган холатлар курсатилиши лозим.
Хулосада хукукбузарлик сабаблари ва унинг содир этилишига имкон берган шарт-шароитлар, шунингдек уларни бартараф этишга доир ташкилий-техникавий тавсиялар курсатилган булиши мумкин.
Хулосани ва унинг натижаларини тасвирловчи материаллар ушбу хулосага илова килинади хамда унинг таркибий кисми булиб хизмат килади. Эксперт текширувининг олиб борилиши, шарт-шароитлари ва натижаларини хужжатлаштирадиган материаллар давлат суд-экспертиза муассасасида ёки бошка корхона, муассаса, ташкилотда конун хужжатларида белгиланган муддатларда сакланади. Улар экспертизани тайинлаган органнинг (мансабдор шахснинг) талабига биноан маъмурий хукукбузарлик тугрисидаги ишга кушиб куйиш учун такдим этилади.
Агар такдим этилган текшириш объектларининг, материалларнинг ёки экспертнинг махсус билимлари етарли эмаслиги эксперт текшируви давомида маълум булиб колса, хулоса айрим куйилган саволларга жавоб беришни рад этиш асосини уз ичига олган булиши лозим.
Эксперт текшируви тугаганидан сунг хулоса, текшириш объектлари ва иш материаллари экспертизани тайинлаган органга (мансабдор шахсга) юборилади.
Хулоса маъмурий хукукбузарлик тугрисидаги ишни юритаётган орган (мансабдор шахс) учун мажбурий эмас, бирок унинг хулосага кушилмаслиги асослантирилган булиши керак.
Агар эксперт куйилган саволларни унинг махсус билимлари асосида хал килиш мумкин булмаслигига ёки унга такдим этилган текшириш объектларининг ёхуд материалларнинг яроксизлигига ёки хулоса бериш учун етарли эмаслигига ва уларни тулдириб булмаслигига ёхуд фан ва суд-экспертлик амалиётининг холати куйилган саволларга жавоб топиш имкониятини бермаслигига ишонч хосил килса, у хулоса беришнинг иложи йуклиги тугрисида асослантирилган хужжат тузади хамда уни экспертизани тайинлаган органга (мансабдор шахсга) юборади».
3-модда. Узбекистон Республикасининг 1997 йил 30 августда кабул килинган 477-I-сонли Конуни билан тасдикланган Узбекистон Республикасининг Фукаролик процессуал кодексига (Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 1997 йил, 9-сонга илова; 2001 йил, № 1-2, 11-модда; 2004 йил, № 1-2, 18-модда, № 9, 171-модда; Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг Ахборотномаси, 2007 йил, № 8, 367-модда; 2008 йил, № 4, 185-модда; 2009 йил, № 1, 1-модда, № 9, 332-модда) куйидаги узгартиш ва кушимчалар киритилсин:
1) 84-модданинг:
биринчи кисмидаги «фан, санъат, техника ёки хунар сохасида махсус билим» деган сузлар «фан, техника, санъат ёки хунар сохасида махсус билимларни» деган сузлар билан алмаштирилсин;
бешинчи ва олтинчи кисмлари чикариб ташлансин;
2) куйидаги мазмундаги 841-модда билан тулдирилсин:
«841-модда. Эксперт
Хулоса бериш учун зарур фан, техника, санъат ёки хунар сохасида махсус билимларга эга булган жисмоний шахс эксперт сифатида тайинланиши мумкин.
Эксперт сифатида давлат суд-экспертиза муассасаси эксперти, бошка корхона, муассаса, ташкилот ходими ёки бошка жисмоний шахс иштирок этиши мумкин.
Белгиланган тартибда муомалага лаёкатсиз ёки муомала лаёкати чекланган деб топилган шахслар, шунингдек касддан содир этган жиноятлари учун судланганлик холати тугалланмаган ёки судланганлиги олиб ташланмаган шахслар эксперт сифатида жалб этилиши мумкин эмас»;
3) 86-модданинг:
биринчи кисми куйидаги тахрирда баён этилсин:
«Эксперт: ушбу Кодекснинг 25 ва 26-моддаларида назарда тутилган асослар мавжуд булган такдирда узини узи рад этиши хакида дархол арз килиши; узига такдим этилган текшириш объектларини хар томонлама ва тулик текширишдан утказиши, уз олдига куйилган саволлар юзасидан асосли ва холисона ёзма хулоса бериши; суднинг чакирувига биноан суд мажлисида шахсан иштирок этиш учун келиши; узи утказган экспертиза хусусида курсатувлар бериши ва узи берган хулосани тушунтириш учун кушимча саволларга жавоб бериши; экспертизани утказиши муносабати билан узига маълум булиб колган маълумотларни ошкор килмаслиги; такдим этилган текшириш объектлари ва иш материалларининг сакланишини таъминлаши; суд мухокамаси вактида тартибга риоя килиши шарт»;
учинчи кисмидаги «хулоса беришдан бош тортганлик учун» деган сузлар «шунингдек хулоса беришни рад этганлик ёки бу ишдан буйин товлаганлик учун» деган сузлар билан алмаштирилсин;
4) 87-модданинг матни куйидаги тахрирда баён этилсин:
«Эксперт: экспертиза предметига оид иш материаллари билан танишиш, улардан зарур маълумотларни ёзиб олиш ёки кучирма нусхалар олиш; жойида куздан кечиришда иштирок этиш ва экспертизани утказиш учун зарур булган кушимча материаллар ва текшириш объектлари такдим этилиши хакида илтимосномалар бериш; суд мухокамасида экспертиза предметига оид далилларни текширишда иштирок этиш хамда ишда иштирок этувчи шахсларга ва гувохларга суднинг рухсати билан саволлар бериш; ашёвий далиллар ва хужжатларни куздан кечириш; уз хулосасида нафакат узининг олдига куйилган саволлар буйича, балки экспертиза предметига оид ва иш учун ахамиятга молик бошка масалалар буйича хам фикрларини баён этиш; унинг хулосаси ёки курсатувлари ишда иштирок этувчи шахслар ва гувохлар томонидан нотугри талкин килинганлиги хусусида суд мажлиси баённомасига киритилиши лозим булган баёнотлар бериш; агар у суд мухокамаси юритилаётган тилни билмаса ёки етарлича билмаса, уз она тилида хулоса такдим этиш ва курсатувлар бериш хамда бундай холда таржимон хизматидан фойдаланиш; агар ишни юритаётган суднинг карорлари, судьянинг харакатлари (харакатсизлиги) экспертнинг хукук ва эркинликларини бузаётган булса, бу карорлар, харакатлар (харакатсизлик) устидан конунда белгиланган тартибда шикоят килиш хукукига эгадир.
Агар эксперт куйилган саволларни унинг махсус билимлари асосида хал килиш мумкин булмаслигига ёки унга такдим этилган текшириш объектларининг ёхуд материалларнинг яроксизлигига ёки хулоса бериш учун етарли эмаслигига ва уларни тулдириб булмаслигига ёхуд фан ва суд-экспертлик амалиётининг холати куйилган саволларга жавоб топиш имкониятини бермаслигига ишонч хосил килса, у хулоса беришнинг иложи йуклиги тугрисида асослантирилган хужжат тузади хамда уни экспертизани тайинлаган судга юборади»;
5) 88 ва 89-моддалар куйидаги тахрирда баён этилсин:
«88-модда. Экспертнинг ёки экспертлар комиссиясининг хулосаси
Эксперт ёки экспертлар комиссияси текширишларни утказиб булганидан кейин тегишинча эксперт ёхуд экспертлар комиссияси таркибига кирувчи хар бир эксперт имзоси билан тасдикланадиган хулоса тузади.
Суд экспертга уз хулосасини огзаки тушунтириб беришни таклиф килиш хукукига эга. Огзаки тушунтириш суд мажлисининг баённомасига киритилади, экспертга укиб берилади ва эксперт томонидан имзоланади.
Хулосада: экспертиза утказилган сана ва жой; экспертизани утказиш асоси; экспертизани тайинлаган судья тугрисида маълумотлар; эксперт (фамилияси, исми, отасининг исми, маълумоти, ихтисослиги, иш стажи, илмий даражаси, илмий унвони, эгаллаб турган лавозими) ва экспертизани утказиш топширилган ташкилот хакида маълумотлар; экспертнинг била туриб нотугри хулоса берганлиги, хулоса беришни рад этганлиги ёки бу ишдан буйин товлаганлиги учун жиноий жавобгарлик тугрисида огохлантирилганлиги; экспертнинг олдига куйилган саволлар; экспертга такдим этилган текшириш объектлари ва иш материаллари; экспертиза утказилаётганда хозир булган шахслар хакида маълумотлар; кулланилган усуллар курсатилган холда текширишларнинг мазмуни ва натижалари, шунингдек бу текширишлар, агар экспертлар комиссияси ишлаган булса, ким томонидан утказилганлиги; текшириш натижаларининг бахоланиши, куйилган саволларга берилган асосли жавоблар; иш учун ахамиятга молик булган ва экспертнинг ташаббусига кура аникланган холатлар курсатилиши лозим.
Хулосани ва унинг натижаларини тасвирловчи материаллар ушбу хулосага илова килинади хамда унинг таркибий кисми булиб хизмат килади. Текширишнинг олиб борилиши, шарт-шароитлари ва натижаларини хужжатлаштирадиган материаллар давлат суд-экспертиза муассасасида ёки бошка корхона, муассаса, ташкилотда конун хужжатларида белгиланган муддатларда сакланади. Улар экспертизани тайинлаган суднинг талабига биноан ишга кушиб куйиш учун такдим этилади.
Агар такдим этилган текшириш объектларининг, материалларнинг ёки экспертнинг махсус билимлари етарли эмаслиги текшириш давомида маълум булиб колса, хулоса айрим куйилган саволларга жавоб беришни рад этиш асосини уз ичига олган булиши лозим.
Текшириш тугаганидан сунг хулоса, текшириш объектлари ва иш материаллари экспертизани тайинлаган судга юборилади.
Суднинг хулосага кушилмаганлиги иш юзасидан чикарилган хал килув карорида ёки ажримда асослаб берилган булиши лозим.
89-модда. Экспертизанинг экспертлар комиссияси томонидан утказилиши
Экспертиза бир хил (комиссиявий экспертиза) ёки турли хил (комплекс экспертиза) суд-эксперт ихтисослигидаги бир неча эксперт томонидан утказилиши мумкин.
Экспертизанинг экспертлар комиссияси томонидан утказилиши экспертизани тайинлаган суд ёки мазкур экспертизанинг утказилишини ташкил этувчи давлат суд-экспертиза муассасаси ёхуд бошка корхона, муассаса, ташкилот рахбари томонидан белгиланади.
Экспертизани утказиш топширилган экспертлар комиссияси уз олдига куйилган масалаларни хал этиш зарурлигидан келиб чикиб, утказиладиган текширишларнинг максади, кетма-кетлиги ва хажмини келишиб олади.
Экспертизани утказиш топширилган экспертлар комиссияси таркибидаги хар бир эксперт текширишларни мустакил ва алохида олиб боради, шахсан узи ва комиссиянинг бошка аъзолари томонидан олинган натижаларни бахолайди хамда куйилган саволлар юзасидан уз махсус билимлари доирасида фикрларини шакллантиради.
Текширишларнинг экспертлар комиссияси таркибига киритилмаган шахслар томонидан тулик ёки кисман утказилишига йул куйилмайди»;
6) куйидаги мазмундаги 891 ва 892-моддалар билан тулдирилсин:
«891-модда. Комиссиявий экспертиза
Комиссиявий экспертиза утказилаётганда экспертларнинг хар бири текширишларни тулик хажмда утказади ва улар олинган натижаларни биргаликда тахлил килади.
Экспертлар умумий фикрга келганидан сунг биргаликдаги хулосани ёки хулоса беришнинг иложи йуклиги тугрисидаги хужжатни тузади ва имзолайди.
Экспертлар уртасида келишмовчиликлар келиб чиккан такдирда, уларнинг хар бири келишмовчиликлар келиб чиккан барча ёки айрим масалалар буйича алохида хулоса беради.
892-модда. Комплекс экспертиза
Комплекс экспертиза иш учун ахамиятга молик холатларни турли илм сохаларидан фойдаланган холда бир неча текшириш утказиш йули билангина аниклаш мумкин булган холларда тайинланади.
Комплекс экспертизани утказишда экспертларнинг хар бири уз ваколати доирасида текширишлар олиб боради. Комплекс экспертизанинг хулосасида экспертларнинг хар бири кайси текширишларни ва канча хажмда олиб борганлиги, кайси холатларни шахсан узи аниклаганлиги хамда кандай фикрларга келганлиги курсатилади. Экспертларнинг хар бири хулосанинг ушбу текширишлар баён этилган кисмини имзолайди ва улар учун жавобгар булади.
Умумий фикрни (фикрларни), олинган натижаларни бахолашга ва ушбу фикрни (фикрларни) шакллантиришга ваколатли булган экспертлар килади. Агар экспертлар комиссияси якуний фикрининг ёки унинг бир кисмининг асоси сифатида экспертлардан бирининг (алохида экспертларнинг) аниклаган холатлари олинган булса, бу хакда хулосада курсатилиши керак.
Экспертлар уртасида келишмовчиликлар келиб чиккан такдирда, уларнинг хар бири келишмовчиликлар келиб чиккан барча ёки айрим масалалар буйича алохида хулоса беради.
Агар комплекс экспертизани утказиш давлат суд-экспертиза муассасасига топширилган булса, унда ушбу экспертизани ташкил килиш унинг рахбари зиммасига юклатилади»;
7) 194-модда куйидаги тахрирда баён этилсин:
«194-модда. Кушимча ва кайта экспертизалар
Кушимча экспертиза эксперт (экспертлар комиссияси) хулосасидаги бушликларнинг урнини тулдириш учун тайинланади ва шу ёки бошка эксперт (экспертлар комиссияси) томонидан утказилади.
Эксперт (экспертлар комиссияси) хулосаси асослантирилмаганда ёки унинг тугрилигига шубха тугилганда ёхуд унга асос килиб олинган далиллар ишончли эмас деб топилганда ёки экспертизани утказишнинг процессуал коидалари жиддий бузилганда кайта экспертиза тайинланади.
Кайта экспертиза тайинланганда эксперт (экспертлар комиссияси) олдига илгари кулланилган текшириш усулларининг илмий асосланганлиги тугрисидаги масала куйилиши мумкин.
Кайта экспертизани тайинлаш тугрисидаги ажримда кайта экспертизани тайинлаган суднинг биринчи (олдинги) экспертиза хулосасига кушилмаганлиги сабаблари курсатилиши лозим.
Кайта экспертизани утказиш бошка экспертга (экспертлар комиссиясига) топширилади. Биринчи (олдинги) экспертизани утказган эксперт (экспертлар комиссияси) кайта экспертизани утказишда хозир булиши ва тушунтиришлар бериши мумкин, лекин у текшириш утказиш ва хулоса тузишда иштирок этмайди».
4-модда. Узбекистон Республикасининг 1997 йил 30 августда кабул килинган 478-I-сонли Конуни билан тасдикланган Узбекистон Республикасининг Хужалик-процессуал кодексига (Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 1997 йил, № 9, 234-модда; 1998 йил, № 5-6, 102-модда; 2001 йил, № 1-2, 11-модда; 2002 йил, № 9, 165-модда; 2003 йил, № 9-10, 149-модда; Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг Ахборотномаси, 2006 йил, № 7, 373-модда; 2007 йил, № 8, 367-модда; 2008 йил, № 9, 490-модда, № 12, 640-модда; 2009 йил, № 1, 1-модда) куйидаги узгартиш ва кушимчалар киритилсин:
1) 47-модданинг матни куйидаги тахрирда баён этилсин:
«Хулоса бериш учун зарур фан, техника, санъат ёки хунар сохасида махсус билимларга эга булган жисмоний шахс эксперт сифатида тайинланиши мумкин.
Эксперт сифатида давлат суд-экспертиза муассасаси эксперти, бошка корхона, муассаса, ташкилот ходими ёки бошка жисмоний шахс иштирок этиши мумкин.
Белгиланган тартибда муомалага лаёкатсиз ёки муомала лаёкати чекланган деб топилган шахслар, шунингдек касддан содир этган жиноятлари учун судланганлик холати тугалланмаган ёки судланганлиги олиб ташланмаган шахслар эксперт сифатида жалб этилиши мумкин эмас.
Эксперт: ушбу Кодекснинг 17 ва 18-моддаларида назарда тутилган асослар мавжуд булган такдирда узини узи рад этиши хакида дархол арз килиши; узига такдим этилган текшириш объектларини хар томонлама ва тулик текширишдан утказиши, уз олдига куйилган саволлар юзасидан асосли ва холисона ёзма хулоса бериши; хужалик судининг чакирувига биноан суд мажлисида шахсан иштирок этиш учун келиши; узи утказган экспертиза хусусида курсатувлар бериши ва узи берган хулосани тушунтириш учун кушимча саволларга жавоб бериши; экспертизани утказиши муносабати билан узига маълум булиб колган маълумотларни ошкор килмаслиги; такдим этилган текшириш объектлари ва иш материалларининг сакланишини таъминлаши; суд мухокамаси вактида тартибга риоя килиши шарт.
Эксперт: экспертиза предметига оид иш материаллари билан танишиш, улардан зарур маълумотларни ёзиб олиш ёки кучирма нусхалар олиш; жойида куздан кечиришда иштирок этиш ва экспертизани утказиш учун зарур булган кушимча материаллар ва текшириш объектлари такдим этилиши хакида илтимосномалар бериш; суд мухокамасида экспертиза предметига оид далилларни текширишда иштирок этиш хамда ишда иштирок этувчи шахсларга ва гувохларга хужалик судининг рухсати билан саволлар бериш; ашёвий далиллар ва хужжатларни куздан кечириш; уз хулосасида нафакат узининг олдига куйилган саволлар буйича, балки экспертиза предметига оид ва иш учун ахамиятга молик бошка масалалар буйича хам фикрларини баён этиш; унинг хулосаси ёки курсатувлари ишда иштирок этувчи шахслар ва гувохлар томонидан нотугри талкин килинганлиги хусусида суд мажлиси баённомасига киритилиши лозим булган баёнотлар бериш; агар у суд мухокамаси юритилаётган тилни билмаса ёки етарлича билмаса, уз она тилида хулоса такдим этиш ва курсатувлар бериш хамда бундай холда таржимон хизматидан фойдаланиш; агар ишни юритаётган хужалик судининг карорлари, судьянинг харакатлари (харакатсизлиги) экспертнинг хукук ва эркинликларини бузаётган булса, бу карорлар, харакатлар (харакатсизлик) устидан конунда белгиланган тартибда шикоят килиш хукукига эгадир.
Эксперт била туриб нотугри хулоса берганлиги, шунингдек узрсиз сабабларга кура хулоса беришни рад этганлиги ёки бу ишдан буйин товлаганлиги учун жиноий жавобгар булади.
Агар эксперт куйилган саволларни унинг махсус билимлари асосида хал килиш мумкин булмаслигига ёки унга такдим этилган текшириш объектларининг ёхуд материалларнинг яроксизлигига ёки хулоса бериш учун етарли эмаслигига ва уларни тулдириб булмаслигига ёхуд фан ва суд-экспертлик амалиётининг холати куйилган саволларга жавоб топиш имкониятини бермаслигига ишонч хосил килса, у хулоса беришнинг иложи йуклиги тугрисида асослантирилган хужжат тузади хамда уни экспертизани тайинлаган хужалик судига юборади»;
2) 67-модданинг биринчи кисмидаги «махсус билимларни» деган сузлар «фан, техника, санъат ёки хунар сохасида махсус билимларни» деган сузлар билан алмаштирилсин;
3) 68-модда куйидаги тахрирда баён этилсин:
«68-модда. Экспертизани утказиш тартиби
Экспертиза хужалик судининг мажлисида ёки, агар текширишнинг хусусиятига кура зарур булса ёхуд текшириш объектларини мажлисга олиб келиш имкони булмаса, мажлисдан ташкарида утказилади. Ишда иштирок этувчи шахслар экспертиза утказилаётганда хозир булишга хаклидир, бундай иштирок этиш экспертнинг нормал ишлашига халакит бериши мумкин булган холлар бундан мустасно»;
4) куйидаги мазмундаги 681 — 684-моддалар билан тулдирилсин:
«681-модда. Кушимча ва кайта экспертизалар
Кушимча экспертиза эксперт (экспертлар комиссияси) хулосасидаги бушликларнинг урнини тулдириш учун тайинланади ва шу ёки бошка эксперт (экспертлар комиссияси) томонидан утказилади.
Эксперт (экспертлар комиссияси) хулосаси асослантирилмаганда ёки унинг тугрилигига шубха тугилганда ёхуд унга асос килиб олинган далиллар ишончли эмас деб топилганда ёки экспертизани утказишнинг процессуал коидалари жиддий бузилганда кайта экспертиза тайинланади.
Кайта экспертиза тайинланганда эксперт (экспертлар комиссияси) олдига илгари кулланилган текшириш усулларининг илмий асосланганлиги тугрисидаги масала куйилиши мумкин.
Кайта экспертизани тайинлаш тугрисидаги ажримда кайта экспертизани тайинлаган хужалик судининг биринчи (олдинги) экспертиза хулосасига кушилмаганлиги сабаблари курсатилиши лозим.
Кайта экспертизани утказиш бошка экспертга (экспертлар комиссиясига) топширилади. Биринчи (олдинги) экспертизани утказган эксперт (экспертлар комиссияси) кайта экспертизани утказишда хозир булиши ва тушунтиришлар бериши мумкин, лекин у текшириш утказиш ва хулоса тузишда иштирок этмайди.
682-модда. Экспертизанинг экспертлар комиссияси томонидан утказилиши
Экспертиза бир хил (комиссиявий экспертиза) ёки турли хил (комплекс экспертиза) суд-эксперт ихтисослигидаги бир неча эксперт томонидан утказилиши мумкин.
Экспертизанинг экспертлар комиссияси томонидан утказилиши экспертизани тайинлаган хужалик суди ёки мазкур экспертизанинг утказилишини ташкил этувчи давлат суд-экспертиза муассасаси ёхуд бошка корхона, муассаса, ташкилот рахбари томонидан белгиланади.
Экспертизани утказиш топширилган экспертлар комиссияси уз олдига куйилган масалаларни хал этиш зарурлигидан келиб чикиб, утказиладиган текширишларнинг максади, кетма-кетлиги ва хажмини келишиб олади.
Экспертизани утказиш топширилган экспертлар комиссияси таркибидаги хар бир эксперт текширишларни мустакил ва алохида олиб боради, шахсан узи ва комиссиянинг бошка аъзолари томонидан олинган натижаларни бахолайди хамда куйилган саволлар юзасидан уз махсус билимлари доирасида фикрларини шакллантиради.
Текширишларнинг экспертлар комиссияси таркибига киритилмаган шахслар томонидан тулик ёки кисман утказилишига йул куйилмайди.
683-модда. Комиссиявий экспертиза
Комиссиявий экспертиза утказилаётганда экспертларнинг хар бири текширишларни тулик хажмда утказади ва улар олинган натижаларни биргаликда тахлил килади.
Экспертлар умумий фикрга келганидан сунг биргаликдаги хулосани ёки хулоса беришнинг иложи йуклиги тугрисидаги хужжатни тузади ва имзолайди.
Экспертлар уртасида келишмовчиликлар келиб чиккан такдирда, уларнинг хар бири келишмовчиликлар келиб чиккан барча ёки айрим масалалар буйича алохида хулоса беради.
684-модда. Комплекс экспертиза
Комплекс экспертиза иш учун ахамиятга молик холатларни турли илм сохаларидан фойдаланган холда бир неча текшириш утказиш йули билангина аниклаш мумкин булган холларда тайинланади.
Комплекс экспертизани утказишда экспертларнинг хар бири уз ваколати доирасида текширишлар олиб боради. Комплекс экспертизанинг хулосасида экспертларнинг хар бири кайси текширишларни ва канча хажмда олиб борганлиги, кайси холатларни шахсан узи аниклаганлиги хамда кандай фикрларга келганлиги курсатилади. Экспертларнинг хар бири хулосанинг ушбу текширишлар баён этилган кисмини имзолайди ва улар учун жавобгар булади.
Умумий фикрни (фикрларни), олинган натижаларни бахолашга ва ушбу фикрни (фикрларни) шакллантиришга ваколатли булган экспертлар килади. Агар экспертлар комиссияси якуний фикрининг ёки унинг бир кисмининг асоси сифатида экспертлардан бирининг (алохида экспертларнинг) аниклаган холатлари олинган булса, бу хакда хулосада курсатилиши керак.
Экспертлар уртасида келишмовчиликлар келиб чиккан такдирда, уларнинг хар бири келишмовчиликлар келиб чиккан барча ёки айрим масалалар буйича алохида хулоса беради.
Агар комплекс экспертизани утказиш давлат суд-экспертиза муассасасига топширилган булса, унда ушбу экспертизани ташкил килиш унинг рахбари зиммасига юклатилади»;
5) 69-модда куйидаги тахрирда баён этилсин:
«69-модда. Экспертнинг ёки экспертлар комиссиясининг хулосаси
Эксперт ёки экспертлар комиссияси текширишларни утказиб булганидан кейин тегишинча эксперт ёхуд экспертлар комиссияси таркибига кирувчи хар бир эксперт имзоси билан тасдикланадиган хулоса тузади.
Хулосада: экспертиза утказилган сана ва жой; экспертизани утказиш асоси; экспертизани тайинлаган судья тугрисида маълумотлар; эксперт (фамилияси, исми, отасининг исми, маълумоти, ихтисослиги, иш стажи, илмий даражаси, илмий унвони, эгаллаб турган лавозими) ва экспертизани утказиш топширилган ташкилот хакида маълумотлар; экспертнинг била туриб нотугри хулоса берганлиги, хулоса беришни рад этганлиги ёки бу ишдан буйин товлаганлиги учун жиноий жавобгарлик тугрисида огохлантирилганлиги; экспертнинг олдига куйилган саволлар; экспертга такдим этилган текшириш объектлари ва иш материаллари; экспертиза утказилаётганда хозир булган шахслар хакида маълумотлар; кулланилган усуллар курсатилган холда текширишларнинг мазмуни ва натижалари, шунингдек бу текширишлар, агар экспертлар комиссияси ишлаган булса, ким томонидан утказилганлиги; текшириш натижаларининг бахоланиши, куйилган саволларга берилган асосли жавоблар; иш учун ахамиятга молик булган ва экспертнинг ташаббусига кура аникланган холатлар курсатилиши лозим.
Хулосани ва унинг натижаларини тасвирловчи материаллар ушбу хулосага илова килинади хамда унинг таркибий кисми булиб хизмат килади. Текширишнинг олиб борилиши, шарт-шароитлари ва натижаларини хужжатлаштирадиган материаллар давлат суд-экспертиза муассасасида ёки бошка корхона, муассаса, ташкилотда конун хужжатларида белгиланган муддатларда сакланади. Улар экспертизани тайинлаган хужалик судининг талабига биноан ишга кушиб куйиш учун такдим этилади.
Агар такдим этилган текшириш объектларининг, материалларнинг ёки экспертнинг махсус билимлари етарли эмаслиги текшириш давомида маълум булиб колса, хулоса айрим куйилган саволларга жавоб беришни рад этиш асосини уз ичига олган булиши лозим.
Текшириш тугаганидан сунг хулоса, текшириш объектлари ва иш материаллари экспертизани тайинлаган хужалик судига юборилади.
Хулоса хужалик судининг мажлисида текширилади хамда бошка далиллар билан бир каторда бахоланади».
5-модда. Ушбу Конун расмий эълон килинган кундан эътиборан кучга киради.
Ушбу Конун «Халк сузи» газетасининг 2010 йил 2 июндаги 108 (5023)-сонида эълон килинган.
Узбекистон Республикасининг Президенти И. КАРИМОВ
Тошкент ш.,
2010 йил 1 июнь,
УРК-250-сон
(Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2010 й., 22-сон, 174-модда)
Комментарии 0